Paragraf

Paragraf (Örnek Sorularla Desteklenmiş)

 

 Paragraf, herhangi bir yazının bir satırbaşından öteki satırbaşına kadar olan bölümüne denir.Daha geniş bir ifadeyle paragraf "bir duyguyu,bir düşünceyi bir isteği,bir durumu,bir öneriyi,olayın bir yönünü,yalnızca bir yönüyle anlatım tekniklerin­den ve düşünceyi geliştirme yollarından yararlanarak anlatan yazı türüdür.Kelimeler cümleleri,cümleler paragrafları,paragraflar da yazıları oluşturur.Paragraf bir yazının küçültülmüş bir örneğidir.Bu yönüyle yapı bakımından bir yazıya benzer.Nasıl yazıda giriş,gelişme,sonuç bölümleri varsa paragrafta da aynı bölümler vardır.

 

      Her paragrafta bir düşünce savunulur.Paragrafın bir bütün oluşturabilmesi için cümlelerin de yapı ve anlam yönüyle bütünlük oluşturması gerekir. Paragraftaki düşünceler hem kendi aralarında birbirine bağlı hem de ana düşünceye bağlıdır.

 

     Paragraf kendi içinde bir bütünlük oluşturduğu gibi yazı içinde de yazıyla bir bütünlük oluşturur. Sınavlarda seçilen paragraflar böyle kendi içinde bütünlüğü olan ve dışına çıkılmayı gerektirmeyen paragraflardır.

A)PARAGRAFIN ANLAM YÖNÜ

 

  1)Paragrafın Konusu:

    Her paragrafta yazar bir şeylerden söz ederek okura mesaj ulaştırmak ister.Paragrafta üzerinde durulan,hakkında söz söylenen düşünce,olay ya da duruma “konu” denir.

    Bir paragrafı çözümlerken yapılacak ilk iş konuyu doğru olarak saptamaktır.Konusu bilinmeyen paragrafın anlaşılması güçtür.

    Konuyu bulmak için “Parçada neden söz ediliyor?” , “Üzerinde durulan nedir?” , “Hakkında söz söylenen nedir?” sorularını paragrafa yöneltiriz, aldığımız cevap bize paragrafın konusunu verir.

 

NOT:

 

Konunun belirlenmesi ana düşüncenin belirlenmesi için ilk aşamadır.Konu,genellikle paragrafın ilk cümlesinde yer alır.Kimi zaman da ikinci cümlede yer alır.

 

ÖRNEK:

 

Sabun köpüklerinde gökkuşağının renklerini, lapa lapa yağan karda uçuşan serçeleri görebildiğimiz için Tanrı’ya şükredelim. Eğer bize verilen nimetleri ve bütün güzellikleri göremeyecek kadar kör isek utanalım. Elimizdeki nimetleri sayalım. Ufak tefek çabalarla ortadan kaldırılabilecek sıkıntıları değil.

 

Şimdi bu paragrafı dikkatlice okuyup anladıktan sonra paragrafa şu soruyu soralım: “Parçada neden söz ediliyor?” Bu sorunun cevabı “Mutlu olabilmek için hayatın kötü yönlerini değil güzel yönlerini görmeye çalışmak gerekir” cevabını alıyoruz.

 

Örnek:

 

Herkes mesleğinde ve hayatında birçok karanlık yoldan geçmeye mecburdur. Ancak bu yolları elinde bir ışık olmadan geçmeye çalışmaktansa, başkalarının tecrübe meşalelerinden faydalanarak yürümek daha kolay ve karlı değil midir?

 

Bu parçada aşağıdakilerin hangisinden bahsedilmektedir?

 

A)  Gelecekte başarılı olmak için genç yaşta bir mesleğe atılmak gerekir.

B)  Hayat, uzun ve zor bir yoldur.

C)  Hayatı daha kolay bir hale getirmek için başkalarının tecrübelerinden yararlanmak gerekir

D) Herkes, mesleğinde ve hayatında birçok karanlık yoldan geçer.

 

Çözüm:

 

Paragrafın bütününü dikkatlice okuduktan sonra “paragrafta neden söz ediliyor?” sorusunu paragrafa yönelttiğimizde “hayatı kolay  bir hale getirmek için başkalarının tecrübelerinden yararlanmak gerekir .” cevabını alırız.

 

 Cevap: C

 

 

  2)Paragrafın Başlığı:

 

Bir paragrafın başlığı konu ve ana düşünceyle doğrudan ilgilidir. Başlık,konu ve ana düşüncenin bir çeşit özetidir.Başlık paragrafın tamamını kapsar.

      Paragrafın başlığını bulurken paragraf okunduktan sonra ilk ve son cümle tekrar okunmalıdır.Bu cümleler genellikle konuyu ve ana düşünceyi verir.Başlık ana düşünceyle özellikle de konuyla ilgilidir.

 

ÖRNEK:

 

Sözü uzatmak, büyütmek, dallandırmak, gereksiz kelimelerle doldurmak yoktur onda. Ne diyecekse en açık, en doğru biçimde söyler. Ama bu sözler bir araya geldi mi bir derinlik, bir anlam çoğalması, üzerinde uzun uzun durmak, incelemek, düşünmek gerekliliği yaratır.

 

  Bu paragrafın ana düşüncesi, “Söyleyeceği sözü uzatmadan açıkça söylemek .” olduğuna göre, başlık da düşüncenin özeti olan “özlü anlatım” olmalıdır.

 

 

Örnek:

 

Para, gerçek zenginlik değildir. O, sadece ihtiyaçların giderilmesine vasıta olduğu için değerlidir. Bir çölün ortasında, hararetten yanan bir insan için birkaç damla soğuk su, bir torba altından çok daha değerlidir.

 

Bu paragrafın başlığı aşağıdakilerden hangisi olabilir?

 

A)  Gerçek Zenginlik

B)  Çöl ve Su

C)  Soğuk Su

D)  İhtiyaçların Giderilmesi

 

Çözüm:

 

Paragrafın ana düşüncesi “Para gerçek zenginlik değildir.” Bu ana düşünceyi kapsayan başlık  “Gerçek Zenginlik” olmalıdır.

 

 Cevap: A

 

   3)Paragrafın Ana Düşüncesi:

 

    Yazarken veya konuşurken karşımızdakine bir şeyler aktarmak isteriz. İster bir olay aktaralım, isterse bir konudaki düşüncemizi aktaralım,bunların hepsini bir amaç için ortaya koyarız.Bu amaca,aktarmak istenilen bu mesaja “ana düşünce” denir.

   “ Bu parçada anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? Bu parçada vurgulanmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?” sorularına cevap verir.

Ana düşünce paragrafın başında, ortasında, sonunda olabileceği gibi paragrafın geneline sindirilmiş de olabilir.

 

ÖRNEK:

 

“Kışın beyaz güzelliğinin de yazın sıcak ve nemli günlerinin de zevkine var. Her mevsim, her gün, her an gelir geçer ve hiçbiri asla birbirinin aynı ya da tekrarı değildir. Kış soğuğunun ortasında yazı, yazın bunaltıcı sıcağında kışı özlemek yerine, her mevsimi kendi güzelliğiyle kabul et.”

 

 

Parçada, her mevsimin, her anın kendine göre bir güzelliğinin olduğu, bir mevsimi yaşarken bir başka mevsimin hayalini kurarak yaşamamak  ve içinde bulunduğumuz mevsimin tadını çıkararak yaşamak gerektiği anlatılıyor. Öyleyse bu paragrafın ana düşüncesi: “ Hayatın her mevsiminin tadını çıkarmak gerekir.” olmalıdır.

 

4)Paragrafın Yardımcı Düşünceleri:

 

    Ana düşünceyi inandırıcı bir duruma getirmek,desteklemek amacıyla çeşitli düşüncelere,görüşlere de yer verilir,bunlara “yardımcı düşünce” denir.

    Bir paragrafta ana düşünce bir tane iken yardımcı düşünce sayısı birden fazla olabilir.Yardımcı düşünceler ana düşünceyle bağlantıları ölçüsünde önem kazanır.

    Yardımcı düşünceyle ilgili sorular çoğu zaman “olumsuz” biçimdedir.

 “………….  hangisine değinilmemiştir?”

 “………….  hangisi çıkarılamaz?”

 “………….  hangisi söylenemez?”

 “………….. hangisine yer verilmez?”

 “………….. hangisi yoktur?”

 “…………..  hangisine ulaşılamaz?”

 

 biçimdeki olumsuz sorular yardımcı düşünceleri sorar. Seçeneklerin dördünde söz edilenler  parçada bulunmalıdır.Bu yüzden bu tip olumsuz sorularda paragraflar dikkatlice okunmalı,yardımcı düşünceler iyi belirlenmelidir.

 

Örnek:

 

Hislerimizi etkileyen yüz ifadeleri üzerinde yapılan çalışmalar, iyi durumdayken bile pek fazla gülmediğimizi ortaya çıkarmıştır. Oysa gülümseme ve gülme, biyolojik süreci etkileyerek kendimizi daha iyi hissetmemizi sağlar. Onlar, beynimize giden kan ve oksijen miktarını, sinir taşıyıcılarının uyarı düzeyini artırır.

 

Bu parçadan aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

 

A) Yapılan araştırmalar, pek fazla gülmediğimiz ortaya çıkarmıştır.

B)  Gülümseme kendimizi daha iyi hissetmemizi sağlar.

C)  Gülümseme insan biyolojisini etkiler.

D)  Sağlıklı insanlarda beyne giden kan ve oksijen miktarı daha fazladır.

 

Çözüm:

 

Parçada A, B, C seçeneklerinde verilenlere ulaşılabilir. Parçada, beyne giden kan ve oksijen miktarının artması sağlıklı olmaya değil, gülümsemeye bağlanmıştır; bu yüzden D seçeneğinde verilen yargıya ulaşılamaz.

 

Cevap: D

 

 B)PARAGRAFIN YAPISI

 

    Her cümlenin paragraf içinde özel bir yeri vardır.Nasıl ki her metnin bir girişi,bir gelişmesi,bir sonucu varsa paragraf da böyle bölümlere ayrılır.Her cümle kendinden önceki ve sonraki cümleyle hem anlam hem de yapı bakımından ilişki içindedir.

    Şimdi bu bölümlerin özelliklerini görelim:

 

 1)GİRİŞ(Bölümü) CÜMLESİ:

 

    Giriş cümlesi paragrafın ilk cümlesidir.Bu bölümde paragrafta ele alınacak konu belirtilir.Kendisinden sonraki her cümle,dil ve düşünce yönünden giriş cümlesine bağlıdır.

 

NOT:Giriş cümlelerinde bir cümleyi önceki cümleye bağlayan “bağlayıcı öğeler” bulunmaz. “Fakat, ama,lakin, ancak, yalnız, çünkü, yani, oysa,n ne var ki, bu nedenle, şöyle ki, halbuki, kısacası,…” bağlaçlarına yer verilmez.

 

NOT:Giriş cümlesi kendinden önceki bir yargının varlığını hissettirmez;çünkü daha önce söylenen bir şey yoktur.

 

ÖRNEK:

Aşağıdakilerden hangisi bir yazının ilk cümlesi olmaya en uygundur?

 

A)Yeni öykücüler arasında Türkçe’yi bütün güzelliği ile kullananlar var.

B)Başka öykülerini de dergilerde okumuştum ama bunu hepsinden güzel buldum.

C)Bunda,tiplerin çok canlı,öykülerin otobiyografik olmasının da etkisi var.

D)Bir bakıma bu son iki kitabı birer dil olayı olarak değerlendirilmelidir.

E)Birçok yeni öykücünün,buna gereğinden fazla önem verdiğini gördük.

               

 2)GELİŞME  BÖLÜMÜ

 

    Bu bölümde girişte ele alınan konu açıklanmış,tartışılmış,betimlenmiş ve öykülenmiştir.Bundan dolayı ayrıntılara girilmiş,düşüncelerle desteklenmiş,bütünleşme sağlanmış bölüme “gelişme bölümü” denir.Gelişmeyi oluşturan cümleler,dil ve düşünce yönünden kendisinden önceki ve sonraki cümleye bağlıdır.Bu cümleler konunun geliştirilip açıklandığı cümledir.Gelişme cümleleri ana düşüncenin belirginleşmesini sağlayan yardımcı düşünceleri içerir.

 

NOT: “………. hangisi söylenemez,hangisine değinilmemiştir,hangisine ulaşılamaz?”biçiminde düzenlenmiş,olumsuz sorularda “söylenen,değinilen,ulaşılan” sonuçların çoğu gelişme bölümünde bulunur.

 

ÖRNEK:

Bence edebiyat,bütün türleriyle masalla başlar,masalla biter.Masal,türler içinde en çok şiire yakındır.Ritmiyle,tekrarıyla,hayaliyle,…Eşine rastlamadığımız ama umutlarımızı,korkularımızı,sevinçlerimizi taşıyan yeni eşyalar,yeni insanlar,yeni hayvanlar yaratır masal.Bu nedenle en çok şiire yakındır.

 

  Bu parçada masalla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?

 

A)Yinelemelere yer verildiğine,

B)Düş öğesinden yararlanıldığına,

C)Çok aranan ve okunan bir tür olduğuna,

D)Değişik türlerin kaynağı olduğuna,

E)Duygusal yönünün bulunduğuna.

    

Çözüm:

 

    Görüldüğü gibi bu soru,paragrafın yan düşüncelerini araştıran bir sorudur.Paragrafta yan düşünceler paragrafın gelişme bölümünde bulunur.

    A,B,D ve E seçeneklerinde bulunan düşünceler bu paragrafın gelişme bölümünde yer almıştır.C seçeneğindeki “çok aranan ve okunan bir tür olduğuna” değinilmemiştir.

 

 3)SONUÇ (Bölümü) CÜMLESİ:

 

    Paragrafın en can alıcı,en etkili bölümü burasıdır.Sonuç bölümü çoğu kez,kendinden önceki düşünceleri açıklayan,özetleyen bir nitelik taşır. “Kısacası,demek ki,yani,böylece,sonuç olarak,öyleyse…” gibi özet anlamı taşıyan bağlaçlarla tamamlanır.

   Yazar bu bölümde düşüncelerini derleyip toparlar ve bir sonuca bağlar.Sonuç bölümü,bazen giriş bölümünün tekrarı biçiminde bazen de ana düşüncenin anımsatıldığı,paragrafın özetlenmesi şeklinde oluşur.

 

ÖRNEK:

İnsanın doğayla savaşımında korkunun rolü yansımaz.Önemli olan,bu insanca duyguyu iyi değerlendirebilmektir.Nasıl ki  kullanılması bilinmeyen bir silah bazen geri tepip büyük zararlara yol açabiliyorsa,korku da  denetim altında tutulmayıp kendi başına bırakılırsa sonuç hiç kimse için iyi olmaz.Korkalım;ama neden,niçin korktuğumuzu bilelim.Korkuya yenilme kaygısının tutsağı olmayalım.

 

Bu parçanın sonuna düşüncenin akışına göre aşağıdakilerden hangisi getirilemez?

 

A)Korkuyla birlikte yaşamayı öğrenelim.

B)Korkudan,uygun biçimde yararlanmaya çalışalım.

C)Korkunun,toplumu değişik yönlerden etkilediğini unutmayalım.

D)Korkuyu bir engel değil,bir araç olarak görelim.

E)Korkumuzun nedenini öğrenip ona göre davranalım.

 

ÇÖZÜM:

Parçada korkuyla yaşamın sadeliğinden,bu duyguyu iyi değerlendirmenin gerekliğinden söz edilmektedir.Bu parçanın sonuna A,B,D,E seçeneklerindeki ifadeler getirilebilir.Fakat korkunun toplum üzerindeki değişik etkilerinden söz edilmediği için E’deki ifade ile tamamlanması uygun olmaz.

 

Düşüncenin Akışını Bozan Cümleler:

 

    Her cümle kendinden önceki ve sonraki cümleyle hem anlamlı hem de yapı bakımından ilişki içerisindedir.Bu yüzden bir paragrafta dil ve düşünce bağlantısı iyi kurulmamışsa,anlatımın akışı bozulur.Paragrafın içerisinde belirtilen düşünceden farklı bir düşünceye değinen cümleler düşüncenin akışını bozar.

 

 ÖRNEK: (1)  Bu kitap, yaşamının değişik dönemlerinden seçilmiş ürünlerden oluşuyor.(11)

 Ağırlık  197O lerden önce yazdığım şiirlerde(111) Son beş yılda dergilerde birçok şiir yayımladım, ancak bu şiirleri kitaba almadım.(1V)Anılarımda da belirttiğim gibi bunlar kendimle uzun bir hesaplaşmadan sonra oluşan şiirler.(V) Dolayısıyla beni bütün yöntemlerimle okurlarımla tanıtacaktır.

 

 Yukarıdaki  numaralanmış gibi cümlelerden düşüncenin hangisi akışını bozmaktadır?

 

 A)1.          B)2        C)3          D)4        E)5

 

ÇÖZÜM:

Bu parçanın üçüncü  cümlesi düşüncenin akışını bozuyor. Çünkü 1. ve 2. cümlede kitaptaki şiirlerden  söz  edilmiş 3. cümlede ise kitapta olmayan şiirlere değinilmiş 4.cümlede ise yine kitapta olanlara geçilmiş 4. cümledeki “bunlar” sözü bir önceki cümleye bağlı olduğunu açıkça ortaya koymuştur.3.cümle çıkarılırsa anlam düzelir.

 

Parçayı Bölümlere Ayırma:

 

    Bir paragraf ancak bir düşünceyi anlatır.Parça iki paragrafa bölünmek istenirse,parçada iki ayrı düşünce var demektir.Öyleyse parça içinde her düşünce ayrı bir paragrafta yer almalıdır.

   Bu konuyla ilgili sorularda iki ayrı düşüncenin işlendiği bir parça verilir.Ve bu parçanın iki parçaya bölünmesi istenir.

 

ÖRNEK:

Sanatçının mektupları bir araya getirilerek bir kitap oluşturulmuş.(1)Oluşturulan kitap iki bölüme ayrılmış.(2)Birinci bölümde sanatçının çeşitli kişilere yazın alanında yazdıkları,ikinci bölümde ise ona yazılanlardan alıntılar yer alıyor.(3)Sanatçı şiiri,düz yazıdan daha çok seviyor.(4)Bir mektubunda: “Şiirin bir tek dizesi bile,koskoca bir yazının anlatmak istediğini bir çırpıda anlatıverir.” diyor.(5)Bu söz de onun şiire ilişkin görüşlerini kısaca açıklıyor.

 

  Bu parça,açıklanan düşünceler açısından iki paragrafa ayrılmak istense,ikinci paragraf hangi cümleyle başlar?

 

A)1           B)2           C)3         D)4              E)5

 

ÇÖZÜM:

Parçada 3. cümleye kadar sanatçının mektuplarından oluşan bir kitabın özellikleri;3.cümleden sonra ise sanatçının sevdiği tür üzerinde duruluyor.Yani yeni bir konuya geçiliyor.Bu da ikinci paragrafa geçilmesini gerektiren bir durumdur.

              

Paragrafa Cümle Ekleme:

 

     Bir paragrafın başına,ortasına ve sonuna getirilecek cümle,kendisinden önceki veya sonraki cümleyle dil ve düşünce yönünden bağlantılı olmalıdır.

      Bazı sorularda paragrafın başına,ortasına bazılarında ise sonuna cümle ekleme sorulabilir.Bu durumda parçanın anlam bütünlüğü ve yapısal bağlılığı dikkate alınmalıdır.

 

ÖRNEK:

 

İnsanların beğenileri birbirine uymaz.Belki o kırmızıdan hoşlanıyor,siz yeşili seviyorsunuzdur.Belki o,Wagner’in müziğini beğeniyor.siz Mozart’ı yeğliyorsunuzdur.  … Gördüklerinden ve dinlediklerinden aldığı tat sizinkine uymuyor diye karşınızdakini zevksizlikle,kabalıkla suçlamaya hakkınız yoktur.

 

Bu parçada boş bırakılan yere,düşüncenin akışına göre aşağıdakilerden hangisi getirilebilir?

 

A)Kimi zaman beğenilerinizin bağdaştığı da olur.

B)Öteki sanat dallarında da böyledir bu.

C)Öyleyse nelerden hoşlandığınızı bilmeniz gerekir.

D)Çünkü,insanların beğenileriyle davranışları arasında ilişki vardır.

E)Değerlendirmeleri belirli ölçütlere göre yapmak gerekir.

 

ÇÖZÜM:

Paragrafta asıl anlatılmak istenen farklı beğenileri olan insanların davranışlarının da farklı olacağı,bundan dolayı da insanların suçlanmaması gerektiğidir.Değişik renklerden hoşlanan,değişik müzikler dinleyen insanlar değişik davranışlar sergileyeceğine göre boş bırakılan yere “D” seçeneğindeki cümlenin gelmesi uygun olur.

 

Bir Sorunun Cevabı Olan Paragraflar

 

    Bir paragrafın ilk cümlesi sorudan sonra okunduğunda soru ve ilk cümle arasında bir uyum olması gerekir.Bu bakımdan genellikle konuyla ilgili bu tür sorular sorulduğu paragraftaki ilk cümleden anlaşılır.

    Bir de paragrafın ana düşüncesinin sorulan soruyla uyum içinde olması,parçanın sorunun cevabı niteliğinde olması gerekir.

 

ÖRNEK:

Bu soru,birçok yazara sorulmuştur.Soruyu yanıtlayanlar arasında, “Kendim için yazıyorum.” diyenler de vardır.Eğer bu tür bir yanıtı benimsemiş olsaydım, okurlarımı kendimle bütünleştirirdim; yani,  “Onlar demek,ben demek” derdim.Oysa ben,beni anlamak için özel bir çaba gösterecek olanlara sesleniyorum.

 

Bu sözler aşağıdaki sorulardan hangisine karşılık söylenmiş olabilir?

 

A)Yapıtlarınızla ilgili tepkilerine göre,okurlarınızı nasıl değerlendiriyorsunuz?

B)Niçin kendinizi okurun beklentilerine bağımlı hissediyorsunuz?

C)Okurlarınızın, “sizin gibi düşünenlerden oluştuğu” görüşüne nasıl vardınız?

D)Okurlarınızın görüşlerini değerlendirmeyi doğru buluyor musunuz?

E)Yapıtlarınızı oluştururken hangi tür okuru hedefliyorsunuz?

 

ÇÖZÜM:

Yazar; “Oysa ben,beni anlamak için özel bir çaba gösterecek olanlara sesleniyorum.” diyerek aktif okuyuculara hitap ettiğini  belirtmektedir.Böylesine bir yanıt E seçeneğindeki “Yapıtlarınızı oluştururken hangi tür okuru hedefliyorsunuz?” sorusuna karşılık verilmiş olabilir.

 

Duyularla İlgili  Sorular:

 

Duyu insan ve hayvanlarda dışarısının etkisini bir organizma yardımıyla duyma yeteneğidir.Duyular görme, işitme, koklama, tatma ve dokunma organları ile algılanır.

 

ÖRNEK:

 

Küf yeşili yaprağın üzerinde koyu benekler vardı. Yapraktan acı , kekiğimsi bir koku geliyordu. Adam, yaprağa bakıyor, beneklerini sayıyordu. Birden yaprağın üstündeki beneklerden biri kımıldadı.İrkildi adam. Önce gözlerine inanamadı. Koyu kestane kabuk çıtırdayarak yarıldı, altından tül gibi yarı saydam kanatlar çıktı. Uçuverdi böcek. Nemli, ılık bir esintinin içinde yitip gitti.

 

Bu parçada ayrıntıların seçiminde aşağıdaki duyuların hangisinden yararlanılmamıştır?

 

A) Görme                  B) Tatma               C) Dokunma   D) İşitme                   E) Koklama

 

ÇÖZÜM:

Parçada duyuları veren ipuçlarını bulalım. “Küf yeşili” sözü renk olduğundan “görme” , “acı bir koku” sözü “koklama” , “çıtırdayarak” sözü “işitme” , “nemli,ılık bir esinti” sözü “dokunma” duyusunun bulunduğunu gösterir.Parçada tatmayla ilgili bir duyu yok. “Acı” sözü sizi aldatmasın parçada bu söz mecaz anlamda kullanılarak, koku söylenmiş.

 

 

Paragraflarda Sıkça Kullanılan Bazı Kelimelerin Anlamları

 

Aşağıda sözcükte anlam, cümlede anlam ve paragraf sorularında sıkça karşınıza çıkan sözcükler ve bunların anlamları verilmiştir. Bu sözcüklerin anlamlarını bilmeniz şüphesiz ki söz konusu sorularla ilgili karşınıza çıkacak soruları daha çabuk ve daha kolay anlamanızı sağlayacaktır. Bunun sonucunda ise; bu soruları hem daha kolay anlayacaksınız hem de soruyu doğru cevaplama şansınız artacaktır.

 

Adaptasyon: Uyarlama

Adapte: Uyarlanmış

Ağdalı: Anlaşılması güç, karmaşık

Ahenk: Uyum, düzen

Akıcılık: Sürükleyici olma,okuyanı sıkmama

Aktüel: Güncel ,edimsel

Alafranga: Batı tarzında,Türk geleneklerine uygun olmayan

Alaturka: Türk geleneklerine uygun                                   

Anlatı: Hikaye etme

Bağdaşmak: Uyuşmak

Banal: Bayağı, sıradan

Betik, bitik: Kitap, mektup…

Biçem: Üslup,tarz,anlatım biçimi

Burjuva: İmtiyazlı,seçkin,soylu

Çağrışım: Hatırlatma

Çeşni: Çeşit,tat, hoşa giden özellikler

Çağdaş: Aynı çağda yaşayan,uygar

Dejenere: Yozlaşmış, aslını koruyamamış

Devinim: Hareket,eylem

Diksiyon: Duru,kurallara uygun güzel konuşma

Dikte etmek: Bir düşünceyi zorla kabul ettirmek

Dingin: Durgun,hareketsiz,sakin

Duyarlılık: Hassasiyet                                                        

Dinleti: Bir topluluğa bir şeyler anlatmak,konser

Diyalog: Karşılıklı konuşma                                                  

Doğaçlama: İrticalen,metne bağlı kalmadan içinden geldiği gibi konuşma

Doğallık: Yapmacıksız, gösterişsiz

Dramatik: Acıklı

Edimsel: Hareketli,fiili

Ego: Ben

Eğreti: Geçici,sınırlı

Empoze: Zorla kabul ettirme

Erek: Amaç,maksat

Etik: Ahlaki,ahlakla ilgili

Fantezi: Sonsuz hayal

Fenomen: Olay,olgu

Fonetik: Ses bilgisi

Görece: Kişiden kişiye değişebilme durumu

Güdüm: İrade

İçerik: Bir şeyin içerisinde bulunanların tümü,muhteva

İkilem: Çatışma,iki durumdan birini seçme

İlinti: İlgi, ilişki zorunluluğu

İma: Dolaylı, üstü kapalı anlatma

İmge: Hayal,hülya

İnan: İnanma işi

İndirgeme: Bir işi daha kolay kısa ve yalın hale getirme

İşlev: Görev, fonksiyon

İrdelemek: Detaylı olarak incelemek

İroni: Alaylı söyleyiş,acıklı ve komik

İvedi: Acele,

Jest: El, kol veya baş ile yapılan uyumlu hareket

Kanıksamak: Alışmak

Kriter: Ölçüt,kıstas

Kitle: İnsan topluluğu

Kuram: Kanıtlanmamış,teori,soyut bilgi

Mistik: Aklın erişemediği  şey

Nicelik: Sayılabilen ölçülebilen,azlık,çokluk…

Nükte: İnce anlamlı, düşündürücü ve şakalı söz,espri          

Ödün: Taviz

Özgün: Yalnız kendine has bir nitelik taşıyan,farklı,orijinal

Özlülük: Az sözle çok anlam ifade etme

Özveri: Fedakarlık

Payanda: Dayanak

Polemik: Ağız kavgası,sert tartışma

Realite: Gerçeklik

Salık vermek: Öğüt vermek, tavsiye etmek

Salt: Yalnız,tek

Sav: İddia, tez

Simge: Sembol

Süreğen: Sürüp giden

Tasarı: Proje, plan

Tem: Tema

Tinsel: Ruhi,manevi

Tutarlılık: Çelişen fikirlerin olmaması

Yadsımak: İnkar etmek, yabancı kalmak

Yaratı: Eser, yapıt

Yazın: Edebiyat

Yazınsal: Edebi

Yetke: Otorite

Yetkin: Olgun, mükemmel

Yoğunluk: Yazıda birçok anlamın bir arada olması

Yazınsal yaratı: Edebi eser

 

 

Paragraf Sorularının Çözümünde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

 

1.Paragraf sorularının çözümüne mutlaka so­ruyu okuyarak başlayın. İşe doğrudan paragraf oku­narak başlanırsa paragrafta ne arandığı,paragrafın niçin okunduğu bilinmediğinden,paragraf,boş yere okunmuş olur. Bu durumda paragrafı iki defa okumak zorunda kalırız ki bu da bizim için büyük zaman kaybı olur.

 

2.Paragraf  sorularında“soru kökü” çok dikkatli okunmalıdır.Değinilmemiştir, vurgulanmamaktadır, çıkarılamaz tarzındaki soruları" değinilmiştir,vur­gulanmaktadır,çıkarılır" diye okursak soruları yanlış cevaplarız.

 

3.Paragraf soruları diğer sorulardan daha kolaydır. Çünkü paragraf sorularının hem cevabı paragrafın bütünlüğü içindedir,hem de bu sorularda gramer ya da edebiyat bilgisine gerek yoktur.Okuma alışkanlığı olan, az çok kitap okuyan öğrenciler bu soruları çok rahat çözer.

 

4.Paragrafta  anlatılan şeyler mutlaka paragrafın bütünlüğü içinde değerlendirilmelidir.Paragrafta inanmadığımız ve bize göre doğru olmayan şeyler anlatılsa bile bunlar doğrudur.Çünkü sorular mutlaka "parçaya göre" cevap­landırılmak zorundadır. Bu yüzden paragraf soru­larında kesinlikle paragrafın dışına çıkılmamalı.

 

5.Paragraf soruları uzun göründüğü için birçok öğrenci zaman kaybetmemek için paragraf sorularını çözmeden geçer.Oysa sınavda her bir soruya çok fazla ihtiyacımız vardır. Paragraf dışındaki kısa sorulardan zaman ta­sarrufu yaparak, paragraf sorularında ise sorudan başlayarak paragraf sorularını yeterli zamanda ra­hatlıkla çözebiliriz.Zaten paragraf sorularının büyük çoğunluğunun uzun metinler olmasına rağmen çok basit sorular olduğunu göreceksiniz.

 

6.Paragraf sorularındaki metinlerde anlamını bilmediğimiz,daha önce duymadığımız ya da duyup, okuyup sık kullanmadığımız bazı özel kelime ve kavramlar karşımıza çıkabilir. Bu kelime ve kavramla- rın bilinmesi metni daha iyi anlamamızı sağlar.

 

7.Paragraf sorularında genel bir insan tipinden söz edilir. Bu insan tipi, yetiştirilmek istenen insan tipidir. Bu insan tipinin özelliklerinin bilinmesi paragrafların çözümünü çok kolaylaştıracaktır. Bu insan tipinin özellikleri şunlardır:           

 

a) Savaşlara, teröre, sömürüye karşıdır.

b)Hızlı sanayileşme sonucu doğanın tahrip edilmesini onaylamaz.

c)Doğayı fazlasıyla sever.Yeşile ve yeşilliğe tutkundur. Beton yığınları arasında yaşamaktan sıkılır. Doğaya yönelmek,doğayla iç içe olmak onu rahatlatır.İnsanlardaki doğa sevgisi azaldıkça birbirlerine olan sevgilerinin de azaldığına inanır.

d)  Saygılı, hoşgörülü ve sevecendir. İnsanları düşüncelerinden dolayı kınamaz.

e)  Düşünce özgürlüğünden yanadır.Herkesin düşüncelerini açıkça ve rahatça söyleyebilmesi taraf­ındır.

f)Akla ve bilime çok önem verir.Bâtıl düşüncelere, hurafelere ve geçerliliği kanıtlanmamış (ispatlanmamış) düşüncelere karşıdır.

g)Yenilikçidir.Yeniliklere açıktır.Sürekli yenilenmeyi ve değişimi savunur.Kendini yenilemeye,değişimlere karşı duran insanları onaylamaz.

h)Sanata tutkundur.Sanatın her dalını sever.Sanata ve sanatçıya büyük önem verir.Sanatın in­sanı yücelttiğine inanır.

ı)Eğitimi her şeyin üstünde görür.Eğitimin ol­madığı yerde hiçbir gelişmenin olmayacağına inanır.

i)Okuma tutkunudur.Okumanın insan düşüncesini ve evrenini genişlettiğine inanır.En büyük ıstırabı insan- ların okumamaları,okumaya gayret etmemeleridir.

j)Sanat ve edebiyatta ulusallığı (millî olmayı) savunur. Sanatçılar ve edebiyatçıların önce yerli olanı iyice tanıyıp incelemeden evrensel olanı

yakalayamayacaklarına inanır.

k)Sanatın ve müziğin evrensel olduğuna inanır.Bir insanın Yunus Emre'yi sevdiği gibi Hugo'yu da sevebileceğini savunur.

I)Geçmişini iyi bilmeyen toplumların gelecekler­inin karanlık olacağına inanır.

m) Dürüst, yardımsever ye nazik bir insandır.

n)İnsana çok fazla önem verir.Evrendeki her şeyin temelinde insan vardır.İnsanın olmadığı yerde hiçbir şey-

den söz edilemez.

o)Çocukluğuna ve çocukluk günlerine büyük bir özlem duyar.Sık sık çocukluğuna,anılarına döner.

ö)Aydınların ve sanatçıların görevlerinin toplu­mun sorunlarına sahip çıkmak ve toplumu yüceltmek olduğunu düşünür.

p)İyimser ve mutludur.En küçük olaylardan ve durumlardan bile kendisine mutluluk adına bir pay çıkarır.

r)Mücadeleci,kararlı ve iradeli bir insandır.Umutsuzluğa kapılmaz.Her şeyin üstesinden geli­nebileceğine inanır

s)Dilini ve edebiyatını çok sever.O dili konuşan herkesin(dilci olsun olmasın)konuştuğu dili çok iyi bilmesini ve konuşmasını ister.

ş)Kabalığa, her türlü yalan dolana ve haksızlığa karşıdır.