KPSS SAYFASI

 PSİKOLOJİ AKIMLARI

1.Yapısalcılık: W.Wundt > İçe bakış

2.Davranışçılık: Watson > Uyarıcı-tepki, zihin yok

3.Psiko-analitik Yaklaşım: Freud, Erikson > cinsellik ve saldırganlık, sosyal çevre

4.Bilişsel Yaklaşım: Gestalt Kuramı, Piaget, Bruner, Gagne, Vygotsky, Asubel > Uyarıcı-zihin-tepki

5.Hümanist Yaklaşım: Maslow, C.Rogers > ihtiyaçlar hiyerarşisi

6.Nöro-biyolojik Yaklaşım: Hebb > Fizyolojik ve nörolojik

7.Fonksiyonalist Yaklaşım: W.Lames, J.Dewey > Darvin, işlevsel

EĞİTİM PSİKOLOJİSİ

Gelişim Psikolojisi: Davranış ve bilişteki değişiklikleri…

Öğrenme Psikolojisi: Öğrenme nasıl gerçekleşir?

Rehberlik ve Danışmanlık Psikolojisi: Gelişime katkı sağlar…

GELİŞİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

Büyüme: Fiziksel artış.

Olgunlaşma: Yapabilir seviyeye ulaşma.

Hazırbulunuşluk: Ön bilgiler.

Öğrenme: Davranıştaki kalıcı izli değişiklik.

Gelişim: Yapabilecek duruma gelme.

Gelişme: Ortaya çıkan ürün.

GELİŞİMİ ETKİLEYEN TEMEL FAKTÖRLER

Kalıtım: Genetik yol (Genotip-Fenotip).

Çevre: Genetik olmayan her şey.

Kritik Dönem: Hassas zamanlar.

Tarihsel Zaman: Belli bir dönem.

GELİŞİMLE İLGİLİ TEMEL İLKELER

-Kalıtım ve çevre

-Bireysel farklılıklar

-Sürekli ve belli aşamalı

-Nöbetleşe

-Baştan ayağa, içten dışa

-Genelden özele

-Belli bir yön

-Belli bir sıra

-Bütündür

-Kritik dönem

GELİŞİM MODELİ (HAVIGHURST)

Belli dönemlerde kazanılması gereken davranışlar vardır ve bunlar o dönemlerde kazanılmazsa ilerde problemler doğurabilir.

GELİŞİM DÖNEMLERİ VE İLKELERİ

1.Doğum öncesi dönem: 280 gün. Dölüt, embriyo, fetüs

2.Bebeklik dönemi: 0-2 yaş. Yürüme, konuşma, tuvalet, yarı bağımsız.

3.İlk çocukluk dönemi: 2-6 yaş. Benmerkezci, dil, vicdan, kaba kaslar, el-göz koordinasyonu başlar, cinsiyet, doğru-yanlış.

4.İkincil çocukluk dönemi: 6-11 yaş. İnce kaslar, el-göz koordinasyonu tamamlanır, somut ve mantıklı düşünce, kurallara uygun.

5.Erinlik dönemi: 12-14 yaş. Soyut düşünme.

6.Ergenlik dönemi: 14-21 yaş. 

7.Genç yetişkinlik dönemi: 21-30 yaş

8.Yetişkinlik dönemi: 30-65 yaş

9.Yaşlılık dönemi: 65-? yaş.

BEDENSEL (FİZİKSEL) GELİŞİM

Fiziksel, niceliksel gelişimdir.

BEDENSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ

1.Doğum öncesi dönem: Gelişim en hızlı.

2.Bebeklik dönemi: 0-2 yaş. Refleksif hareketler.

3.Okul Öncesi dönem: 3-6 yaş. El-göz var ama az, ince kaslar yok, hareketli çocuk.

4.Okul dönemi: 7-12 yaş. Küçük kaslar, el-göz tamam.

5.Ergenlik dönemi: 12-18 yaş. Gelişim yine hızlı.

 

KİŞİLİK GELİŞİMİ

Psiko-analitik yaklaşım, kişilik gelişimi ile ilgili kuram üretmiştir.

FREUD’UN PSİKO-SEKSÜEL GELİŞİM KURAMI

Bilinçdışı öğeler, 0-6 yaş en önemli dönemdir.

Topogragik kişilik kuramı: Bilinç; farkında olduğumuz yaşantıların dönemi. Bilinçaltı; zorlamayla bilince gelebilecek yaşantıların yer aldığı bölge. Bilinçdışı; farkında olmadığımız yaşantıların yer aldığı bölge.

Yapısalcı kişilik kuramı: İd; ilkel, mantıksız, sınırsız, yeme, içme, cinsellik… Ego; arabulucu, kişiliğin yürütme organı, akılcı ve mantıklı. Süper ego; kişiliğin ahlaki yönü, vicdan kusursuz ve ideal olanı ister.

FREUD’UN PSİKO-SEKSÜEL GELİŞİM DÖNEMLERİ

1.Oral dönem: 0-1,5 yaş. Haz kaynağı ağızdır.

2.Anal dönem: 1,5-3 yaş. İdrar ve dışkı çıkarma dönemi.

3.Fallik dönem: 3-6 yaş. Cinsel kimliğin farkında olunduğu dönem.

4.Gizil dönem: 7-12 yaş. Cinsel istek pasif, enerji okula harcanır.

5.Genital dönem: 12-18 yaş. Ergenliğe denk gelir, cinsel dürtüler artar.

*Freud’a göre bazı bireysel durumlar: Engellenme ve çatışma (yaklaşma-yaklaşma, yaklaşma-kaçınma, kaçınma-kaçınma)

SAVUNMA MEKANİZMALARI

-Bastırma: Unutma ya da çözümün ertelenmesi

-Mantığa bürüme: Kendince bahaneler bularak kendini haklı göstermeye çalışma

-Telafi (ödünleme): Bir alandaki eksikliği diğer alanla kapatmaya çalışma

-Yansıtma (projeksiyon): Kendi hatalarını başkalarına mal etme.

-Özdeşim kurma: Kendi özelliklerini beğenmediği durumlarda istediği bir özelliğe sahip biriyle özdeşleşme. 

-Yüceltme: Toplumca istenmeyen davranışların, onaylanan biçimlere dönüştürülerek sergilenmesi.

-Yer~yön değiştirme: Bir şeye kızıp, hırsını hiç alakası olmayan başka birinden almak.

-Karşıt tepki oluşturma: Hissettiklerinin tam tersini yapma.

-Hayal dünyasına kaçma: Kaygılı bir durumdan hayal kurarak uzaklaşmaya çalışma.

-Gerileme (regression): İçinde bulunduğu gelişim aşamasından daha önceki bir gelişim aşamasına gerileme.

-Polyannacılık: Her durumdan olumlu bir şey çıkartma.

-Saplanma (fiksasyon): Bir gelişim döneminde çakılıp kalma.

-Yadsıma~inkar (denial): İstenmeyen bir olayı yok sayma.

-Organ nevrozu: Kişinin sağlığıyla ilgilenmesi ve çeşitli hastalıklardan şikayet etmesi

-Bedenselleştirme: Psikolojik rahatsızlıkların fiziksel olarak ortaya çıkması.

ERİKSON’UN PSİKO-SOSYAL GELİŞİM KURAMI

Gelişim, yaşam boyu devam eder. Sosyal çevre gelişimde çok etkilidir. Her dönemde atlatılması gereken krizler vardır. Gelişim belli zaman dilimlerinde aşamalı olarak meydana gelir. (epigenetik)

ERİKSON’UN PSİKO-SOSYAL GELİŞİM DÖNEMLERİ

1.Temel güvene karşı güvensizlik: 0-1,5 yaş. Güven duygusu.

2.Özerkliğe karşı kuşku ve utanç: 1,5-3 yaş. Bağımsızlık.

3.Girimciliğe karşı suçluluk: 3-6 yaş. Merak.

4.Çalışkanlığa karşı aşağılık: 6-12 yaş. Çalışkan ya da aşağılık olma.

5.Kimlik kazanmaya karşı rol karmaşası: 12-18 yaş.

6.Yakınlığa karşı yalıtılmışlık: 18-30 yaş. Karşı cinse yakınlık=yalıtılmışlık.

7.Üretkenliğe karşı durgunluk: 30-65 yaş. Verimlilik ya da bencillik.

8.Ego bütünlüğüne karşı umutsuzluk: 65-? yaş. “keşke” yoksa ego bütünlüğü.

 

BİLİŞSEL GELİŞİM

Bireyin zihnini kullanabilme yetisinin gelişmesidir.

PİAGET’İN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI

Piaget, gelişimi biyolojik-fizyolojik bir yaklaşımla ele almıştır. Zeka; bireyin çevresine uyum sağlayabilme yeteneğidir. Örgütleme; zihindeki düşünce ve bilgilerin bağımsız olarak düşünülmeyip birbirleriyle ilişkilendirilmeye çalışılmasıdır. Uyum sağlama; çevreye uyum sağlamaktır.(Özümseme=yeni karşılaşılan durumu zihinde olan bir şemayla açıklama. Uyumsama=yeni durum için yeni şema açmak) Şema; bilgileri yerleştirdiğimiz, bireyin çevresinde bulunan nesne, olay ve olguları tanımak için zihinde oluşturduğumuz kalıplardır.

ZİHİNSEL GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

1.Olgunlaşma: Öğrenmenin ön koşulu olduğundan, belli bir düzeye ulaşmadan zihinsel gelişim de meydana gelmez.

2.Yaşantı: Ne kadar çok deneyim o kadar çok zihinsel gelişim.

3.Toplumsal aktarım: Kişi çevreden aldıklarıyla da zihinsel gelişime katkıda bulunur.

4.Dengeleme: Özümseme ve uyumsama süreçlerinin etkileşimi sonucunda dengeleme süreci ortaya çıkar.

PİAGET’İN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMININ İLKELERİ

-Dönemler belli bir sıraya göre ortaya çıkar ve sıralama değişmez.

-Dönemlerin yaşanış sırası evrenseldir.

-Dönemler bir hiyerarşiye göre sıralanır.

-Bireysel farklılıklar söz konusudur.

-Her dönemde ortaya çıkan tipik gelişim özellikleri vardır.

PİAGET’İN BİLİŞSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ

1.Duyusal motor dönemi: 0-2 yaş. Duyarak, hissederek öğrenme, refleksif=amaçlı.

-Dış dünyadan ayrışma=bebek dış dünyadan ayrı bir varlık değil.

-Nesne sürekliliğinin kazanılması.

-İlk deneme~yanılma öğrenmelerinin gerçekleşmesi.

-Taklit=anne babadan vs. model alarak yapma.

-Ertelenmiş taklit=davranışın hafızada tutulabildiğini gösterir.

-Devresel ve döngüsel tepki=tesadüfen yapar, zevk alırsa yapmaya devam eder.

-Alışkanlık kazanma=başta tepki verdiği bir şeye tepki vermeme durumu.

-Ses bulaşması=bir bebek ağlar, diğerleri de ağlamaya başlar.

2.İşlem öncesi dönem: 3-6 yaş. Henüz işlem yok ancak çalışmalar var.

-Sembolik düşünme=dil gelişimi çok hızlı, tabağı direksiyon olarak düşünme.

-Sembolik oyun=sembolik düşündükleri şeylerle oynamaları.

-Özelden özele akıl yürütme=süt içmezse kahvaltı yapmadım demesi.

-Tek yönlü sınıflama ve sıralama yapabilme=sadece bir özelliğe göre sıralama ve sınıflama yapabilir. Renk, boyut, ağırlık vb.

-Benmerkezci düşünme görülür=Gördüğü rüyayı herkesin gördüğünü düşünmesi.

-Toplu monolog=aynı ortamda aynı anda ama ayrı ayrı konuşma

-Animizm(canlandırmacılık)=yaşayan ve yaşamayan canlıları ayırt edememe

-Odaklanma ve odaktan uzaklaşma=bir çok oyuncak içinden sadece birini istemesi.

*Odaklanma varsa korunum yoktur.

-Kişilerin sürekliliğinin kazanılması=annesinin elbisesini giyen bir kadının annesi olmadığını bilmesi.

-Paralel oyun=çocukların aynı ortamda tek başlarına oyun oynamaları.

-Yapaycılık=güneşin ve ayın birisi tarafından yakıldığını düşünmesi vb.

3.Somut işlemler dönemi: 7-12 yaş. Somut problemler, olaylar kavranabilir.

-Tersine çevrilebilirlik=işlemleri tersten yapabilir.

-Korunumun kazanılması=uzun bardak geniş bardak olayı. (madde, uzunluk, sayı, alan ve ağırlık korunumu)

-Birden fazla özelliğe göre sınıflama ve sıralama.

-Odaktan uzaklaşma=farklı bakış açılarına göre bakabilme.

-Dolaylı gerçeği kavrama=kırmızı örtülü sarı araba örneği

-Dönüşümsel düşünebilir=daha önce yaşadığı bir olayı kafasından kurgulayabilir.

-Mantıksal düşünmeye başlar.

4.Soyut işlemler dönemi: 12-? yaş. Çok yönlü düşünme, akıl yürütme, problem çözme, tümdengelim, tümevarım görülür.

-Göreli düşünmeye başlar=çevreden farklı, kendine has düşünce

-Ergen benmerkezciliği=en doğru düşünce benimki der.

-Birleştirici düşünme görülür=birkaç değişkenli problemleri çözebilir.

-Hipotetik düşünme yeteneği=sorunun görünen boyutlarının ötesine geçip çözüme ilişkin yollar belirleyebilir.

-Esnek düşünme yeteneği=kendi görüşlerine saplanıp kalmazlar.

 

 

 

VYGOTSKY’NİN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI

Bilişsel gelişimde “sosyal çevre” de önemlidir. Kişi, kendisine çok yakın kişilerden de bir şeyler öğrenir demiştir. (yakınsal gelişim alanı) Bilişsel gelişimde “dil” önemlidir. Kendiliğinden öğrenilenler gündelik hayatta kullandığımız (tümdengelim ile öğrenilir), öğretilen ise okulda karşılaştığımız kavramlardır.

VYGOTSKY’YE GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİME ETKİ EDEN FAKTÖRLER

-Kültür ve sosyal çevre

-Çocuk-yetişkin ilişkileri

-Çocukların birbirleriyle yaptığı işbirliği

-Öğretmenlerin çocuk gelişiminde etkisi

-Dil öğrenme

-Somut yaşantılar

BRUNER’İN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI

Gelişim yaşam boyu devam eder. Bu gelişim sürecinde dil öğrenmenin yeri büyüktür. Çünkü kavramlar dil yoluyla öğrenilir, iletişim dil yoluyla yapılır.

BRUNER’İN BİLİŞSEL GELİŞİM EVRELERİ

1.Eylemsel dönem: 0-3 yaş. Nesnelerle ilişki, yapma~yaşama, duyu organları kullanma,

2.İmgesel dönem: 3-6 yaş. İmgelerle bilgi, algı önemli, görsel hafıza

3.Sembolik dönem: 6-? yaş. Algıya karşılık semboller.

GAGNE’NİN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI

İnsan doğuştan bir donanımla gelir. Bu aşama için zengin bir çevreye girmeli

 

AHLAK GELİŞİMİ

Ahlak gelişimi, toplumun değerlerine kayıtsız şartsız uymak değil, topluma etkin bir uyumu sağlamak için bir değerler sistemi oluşturma sürecidir.

AHLAK GELİŞİM KURAMLARI

PİAGET’İN AHLAK GELİŞİM KURAMI

Piaget’e göre ahlak gelişimi bilişsel gelişimle paralellik gösterir ve hiyerarşik bir sıra içinde ortaya çıkar.

1.Dışa bağlı dönem: 6-11 yaş. Kurallar değişmez, herkes uyar, cezadan kaçmak ve ödüle ulaşmak için davranış, ahlaki gerçeklik (niyet önemsiz)

2.Özerk dönem-içe bağlı dönem: 12-? yaş. Esnek yargılar, niyet önemli.

  

 

KOLHBERG’İN AHLAK GELİŞİM KURAMI

1.Gelenek öncesi düzey: Benmerkezci, niyete değil sonuca göre, dışa bağlı, cezadan kaç ödüle koş.

       a.İtaat ve ceza evresi: Ceza almamak için itaat. Otorite yoksa kurallara uymaya gerek yok.

       b.Araçsal amaç (saf çıkarcı) evresi: İhtiyacı karşılıyorsa kurallara uyulur. Benim için bir şey yaparsan senin için bir şey yaparım.

2.Geleneksel düzey: Çevrenin beklentileri, empatik düşünce, sosyal düzen için kurallara uyulur.

       a.İyi çocuk (kişiler arası uyum) evresi: Grup tarafından kabul edilmek için kurallara uyulur. Doğru davranış başkalarını memnun edendir.

       b.Kanun ve düzen evresi: Sorgulamadan kabul, doğru olan davranış kanunlara uyan ve düzeni koruyan davranıştır.

3.Gelenek sonrası düzey: İnsan hakları gözetilir, bireysel farlılıklar gözetilir.

       a.Toplumsal sözleşme (sosyal anlaşma) evresi: Yasalara, çoğunluk onay verdiği için uyulur. Körü körüne bağlanılmaz, gerektiğinde değiştirilebilir.

       b.Evrensel ahlak ilkeleri evresi: Davranışlara evrensel değerler yön verir. Tüm insanlar eşittir. İnsan hayatı her şeyin üstündedir ve her şekilde korunmalıdır.

GİLLİGAN’IN AHLAK GELİŞİM KURAMI

Ahlak sevgisine önem vermiş. Ceza ile ahlakın geliştirilemeyeceğini savunmuş, anne~baba model olmalı, kesin ve evrensel bir ahlak gelişimi yoktur.

1.Çocukluk dönemi: Bireysel çıkarlar