KPSS SAYFASI

YAZIM (İMLA) KURALLARI

İmlâ bir dilin belli kurallarla yazıya geçirilmesidir.İmlâ kurallarını bilmek ve uygulamak  imlâ birliği sağlar.

Türkçe'de yazım kuralları üç ana ilkeye dayanır.
1. Ses yazım kuralları: Her sesin ayrı bir harfle gösterilmesi.
2. Köken yazım kuralları:Sözcük köklerinin ve eklerinin yazılışıyla ilgili yazım kurallarıdır.
3. Geleneksel yazım kuralları: Yazılış geleneklerine uygun biçimlerle ilgili yazım kurallarıdır.

BÜYÜK HARFLERİN YAZILIŞI
- Cümle büyük harfle başlar.
Sonunda onu tanınmayacak bir halde buldum.

- Özel isimler cümlenin neresinde olursa olsun  büyük harfle başlar.
Ulusumuzu Mustafa Kemal kurtarmıştır.

- Özel adlardan türetilmiş ad  sıfat ve eylemlerin baş harfleri büyük yazılır.
Ankaralı  Rumelili  Atatürkçü vb.

- Nokta  soru ve ünlem işaretlerinden sonra gelen her cümlenin başında büyük harf kullanılır.
Sabahleyin yorgun uyandim. Ne olduğunu anlayamadım.
Nereden geliyorsun? Marketten geliyorum.
Amma yaptın ha! Garip bir hareket yapmamıştım.

- Yazı başlıklarnın her sözcüğü büyük harfle başlar.
Güzel Türkçemiz Demokrasinin İnsana Kazandırdıkları

NOT:Başlıklarda kullanılan "ile  ki  ve  veya" bağlaçları ve "mi" soru ilgeci küçük harfle yazılır.
Adaletin Bu mu Dünya Leyla ile Mecnun

- Cümle içinde başkasından aktarılan ve tırnak içine alınan cümleler de büyük harfle başlar.
Atatürk "Hayatta en hakiki mürşit ilimdir." derken bilimin önemini vurguluyordu.

- Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar.
Düldül Kocabaş Tekir vb.

- Mısralar büyük harfle başlar.
Güzel dil Türkçe bize
Başka dil gece bize.

- İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar.
Köyün muhtarı sözümü kesti: 
- Köyümüze yol istiyoruz.

- Belirli bir tarihi gösteren ay ve gün adları büyük harfle başlar.
26 Eylül 1990'da doğmuş.

- Ulusal ve dini bayram adları büyük harfle başlar.
23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı  Kurban Bayramı vb.

-Yön adları bir yerin başında  onu belirtir durumda kullanılıyorsa büyük harfle  diğer türlü küçük harfle yazılır.
İç Anadolu Bölgesi 

- Dil  din ve mezhep adları büyük harfle başlar.
Türkçe  Arapça  Müslümanlık  Budizm  Katoliklik vb.

- Millet  boy  oymak adları büyük harfle başlar.
Türk  İtalyan  Afgan  Özbek vb.

- Resmi yazılarda hitapların ilk sözcüğü ve yanında bulunan ad cinsinden sözcükler büyük harfle başlar.
Değerli Arkadaşlar  Sevgili Dayıcığım vb.

-Ünvanlar ve lakaplar büyük harfle başlar.
Mareşal Fevzi Çakmak  Doktor Sedat Bey  Öğretmen Aysen Hanım vb.

KÜÇÜK HARFLERİN YAZILIŞI:
- Cümlede bulunan cins adların baş harfleri küçük yazılır.
kalemlik  halı  abajur  elma vb.

- Tarihi belli olmayan ay ve gün adları küçük yazılır.
ekim  aralık  perşembe  pazar vb.

- Cümle içinde amca  dayı  hala  abla  yenge gibi akrabalık bildiren sözcükler küçük harfle yazılır.
Semra yenge  Ümit amca  Ümran halam vb.

- Cümle içinde belirli günler  haftalar ve mevsim adları küçük harfle yazılır.
sonbahar  kış  trafik haftası  hıdrellez vb.

NOT: Bayram niteliği taşıyan özel günlerin adları büyük harfle başlar.
Anneler Günü  Tıp Bayramı vb

BİRLEŞİK SÖZCÜKLERİN YAZIMI:
Birleşik sözcükler bitişik ya da ayrı yazılabilmektedir.

A) Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler:
- Yabancı dillerden Türkçe'ye geçen sözcüklerin "etmek  eylemek  olmak" yardımcı eylemleriyle yaptığı birleşik eylemlerde ses düşmesi ya da ses türemesi olmuşsa  bu tür sözcükler bitişik yazılır.
zan-n-etmek red-d-detmek (ses türemesi)
seyr-etmek emr-etmek kayn-ana n-asıl pazar-tesi (ses düşmesi)

- Birleşirken anlam değişmesine uğrayan (benzetme yapılan) sözcükler bitişik yazılır.
aslanağzı(bitki)  kuşburnu(bitki)  çobandüdüğü vb.

- Vurgusu son heceye kaymış birleşik sözcükler bitişik yazılır.
babayiğit  boşboğaz  cingöz  elense  günaydın vb.

- Pekiştirmeli sıfatlar bitişik yazılır.
yemyeşil  pespembe  sırılsıklam vb.

- Dilimize Farsça'dan girmiş "hane" sözcüğü ile yapılan birleşik adlar bitişik yazılır.
hastahane(hastane)  pastahane(pastane)  dershane vb.

B) Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler:

- "etmek  edilmek  olmak  olunmak  eylemek  kılmak" yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde  isim herhangi bir ses düşmesine ve ses türemesine uğramazsa bu tür sözcükler ayrı yazılır.
alay etmek  alt etmek  kabul eylemek  not etmek  yok olmak  yardım etmek vb.

- Birlikte kullanılan sözcükler kendi anlamlarını korumuşsa ayrı yazılır.
hafta sonu  ses bilgisi  odun kömürü  deniz yılanı  ardıç kuşu  buz dolabı  şeker pancarı  kuru kayısı vb.

- İkilemeler ayrı yazılır ve aralarına hiçbir noktalama işareti konmaz.
gelenek görenek  sağlı sollu  yerli yersiz  ayrı ayrı  ev mev  yavaş yavaş vb.

- Sıfatlarda derece  pekiştirme bildiren "daha" "en" gibi zarflar ayrı yazılır.
en güzel  daha zor vb.

SAYILARIN YAZIMI:
Bu konuda herhangi bir kural olmamakla beraber  uygulamalarda bazı yaklaşımlar benimsenmiştir.Buna göre yazılı anlatımda küçük ve fazla yer tutmayan sayılar yazıyla yazılır. 
Yirmi dakikaya kadar oradayım.

- Edebi metinlerde yazıyla yazılan her sayının sözcüğü ayrı yazılır.
Babam da sizin gibi kırk iki yaşında.

- Resmi ve ticari belgelerde sayıların her sözcüğü bitişik yazılır. 
Bankadan otuzbeşbin lira çekti.

- Rakamlarla yazılan sayılardan sonra gelen ekler kesme işareti ile ayrılır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi 23 Nisan 1920'de açıldı.

ÖZEL ADLARIN YAZIMI:
- Kişi ad ve soyadları büyük harfle başlar.
Saygın Büyüktüzün  Dilek Görgün vb.

- Tarihi şahıs adlarından önce gelen ünvan ya da lâkaplar büyük harfle başlar.
Dede Korkut  Fatih Sultan Mehmet vb. 

- Kişilerin görev ve ünvanlarını bildiren adların baş harfi büyük yazılır.
Müdür Emrah Ekin  Oramiral Çetin Gencer vb. 

- Astronomi ve coğrafya ile ilgili gezegen  yıldız  takımyıldızı vb adları büyük harfle başlar.
Dünya ve Jüpiter gezegendir. 

- Ülke adları tamlama oluşturursa  bunlardan sonra gelen sözcüklerin baş harfleri büyük olur.
Türkiye Cumhuriyeti  Amerika Birleşik Devletleri 

- İki ya da daha fazla sözcükten oluşan yer adları bitişik yazılır ve baş harfleri büyük olur.
Çanakkale  Kızılırmak  Karadeniz vb.

- Yer adlarından önce gelen yön adlarıyla  aşağı  yukarı  orta  küçük  büyük  iç  yeni  eski vb. sözcükler ayrı yazılır ve büyük harfle başlar.
Güney Kore  Yukarı Ayrancı vb.

- Kurum  kuruluş  ortaklık  dernek  işletme ve birliklerin resmi adlarının her sözcüğü büyük harfle başlar.
Ankara Sanayi Odası  Milli Eğitim Bakanlığı  Türkiye Futbol Federasyonu vb. 

YABANCI SÖZCÜKLERİN YAZILIŞI:
- Arapça ve Farsça'dan dilimize girmiş birtakım sözcüklerin arasına bi ünlü getirilir.
fikr ....> fikir emr ....> emir 
Bu sözcükler Türkçe ek aldıklarında araya getirilen ünlü düşer ve sözcük asıl biçimine döner.

- Batı dillerinden dilimize giren ve iki ünsüzle başlayan ya da iki ünsüzle biten sözcüklerde ünsüzlerin arasına ünlü getirilemez.
tren  lüks  film vb.

- İçinde yanyana iki ya da üç ünsüzün yer aldığı yabancı sözcükler de  ünsüzlerin arasına ünlü getirilmeden yazılır.
elektronik  antrenör vb.

- Batı dillerinden dilimize giren sözcüklerden bazıları  Türkçe söylendiği gibi yazılır.
endüstri  video  sembol vb. 
Bazı sözcükler ise orijinal yazılışlarını korur.( fast food  check-up vb.)

YABANCI ÖZEL ADLARIN YAZIMI:
Arapça  Farsça  Yunanca  Rusça  Latince  Çince ve Japonca özel adlar genellikle Türkçe'de söylendikleri şekilde yazılır.
Hayrettin  Bağdat  Aristo  Konfüçyüs  Yokohama vb.
Bazı özel adlar orijinal yazılışlarını korur. (Bordoux  Sony  La Fontaine vb.)

KÖKLERİN YAZILIŞI: 

1. "ile" Sözcüğünün Ek Olarak Yazımı:
Edat(ilgeç) olan "ile" bazı durumlarda ek olarak yazılır. Ünlü ile biten bir sözcüğe "ile" ilgeci eklendiğinde başında bulunan "i" ünlüsü "y" ye dönüşerek o sözcük ile birlikte ünlü uyumuna uyar.
baba ile ....> baba-y-la tilki ile ....> tilki-y-le
Sonu ünsüzle biten bir sözcüğe eklendiğinde ise "i" ünlüsü düşer ve bağlandığı sözcükle birlikte büyük ünlü uyumuna uyar.
cam ile ....> camla köpek ile ....> köpekle

2."-yor" Ekinin Yazılışı:
"-yor" eki ünlü uyumuna uymaz.Eklendiği sözcüğün ünlüleri ince de olsa "-yor" eki değişmez.
gid-i-yor  sev-i-yor vb.

- Eylemin kök ya da gövdesi düz-geniş (a e) ünlülerinden biri ile bitiyorsa  sonda bulunan düz-geniş ünlü daralır. 
a ..> ı ya da u  e ..> i ya da ü olur. 
sakla ....> saklıyor topla ....> topluyor
bekle ....> bekliyor süsle ....> süslüyor 

-Eylemin kök ya da gövdesi -u  -ü ünlüleri ile bitiyorsa  bu sesler değişime uğramaz.
doku ....> dokuyor yürü ....> yürüyor

3."ken" Ekinin Yazılışı:
Büyük ünlü uyumuna uymayan eklerdendir.Eklendiği sözcükteki ünlülerin ince ya da kalın olmasından etkilenmez.
Kaçar iken ....> kaçarken Söyler iken ....> söylerken 

4. "ki" Ekinin Yazılışı:
- Bağlaç olan "ki" ayrı yazılır.İki ayrı cümle ya da ögeleri birbirine bağlar ya da açıklar.Genellikle bulunduğucümlelere neden-sonuç ilişkisi katar.
Çalışıyor ki kazanıyor.
Yemek yok ki yiyelim. 

- Sıfat türetme eki olan "ki" adların sonuna eklenerek onları sıfat yapar ve eklendiği sözcüğe bitişik yazılır.
Dolaptaki elbiseleri naftalinledik.
Damdaki kedilerin sesleri beynimi tırmalıyor. 

- İlgi zamiri olan "ki" eklendiği adlara bitişik yazılır.
Kalemini alabilir miyim; benimki evde kalmış.
Çınarın yaprakları sararmış  çamınkiler yemyeşil.

5. "de  da"nın Yazılışı:
- Ad durum eki olan "de" bulunma  yer ve zaman anlamı taşır.Daima bitişik yazılır.
Ben en çok evde rahat ederim.

Ad durum eki olan "de  da"nın  "te  ta" biçimi vardır. (sepette  sokakta) 

- Bağlaç olan "de  da" ayrı yazılır.Bu bağlacın "te  ta" biçimi olmaz.
O kitaptan ben de aldım.
Simit de yedik  peynir de. 

NOT:"de  da" bağlacı kendisinden önce gelen sözcüğün son ünlüsü ile birlikte ünlü uyumuna uyar.
Ad durum eki olan "de" cümleden çıkarıldığında  cümlenin anlamı bozulur.Bağlaç olan "de" cümleden çıkarılırsa cümlenin anlamında bozulma olmaz. 

DÜZELTME (İnceltme  uzatma) İŞARETİ:(^)
- Yazılışları aynı olan   ancak okunuşları ve anlamları farklı olan yabancı sözcükleri ayırmak için   ünlünün üstüne düzeltme işareti konur.
yar (uçurum) ....> yâr (sevgili)
adet (sayı) ....> âdet (görenek)
hala (babanın kız kardeşi) ....> hâlâ (belirtilen zamana kadar)

- Arapça ve Farsça kökenli sözcüklerde " g  k  l " ünsüzlerini ince okutmak için  bu ünsüzlerden sonra gelen" a  u " ünsüzlerinin üzerine konur. 
ilâve  ahlâk  kâğıt  kâr  felâket dükkân vb.

- Batı dillerinden Türkçe'ye giren sözcüklerde "l" ünsüzünü ince okutmak için  "l" den sonraki ünlünün üzerine düzeltme işareti konur.
klasik  plak  lamba vb.

- Yabancı kökenli sözcüklerin sonundaki ünlünün üstüne konulan düzeltme işareti sözcüğe  "onunla ilgili  ona ait" anlamı katar.
millî  siyasî  askerî  medenî vb.


NOKTALAMA İŞARETLERİ

Noktalama işaretleri cümle çeşitlerini göstermek  aynı değerde olan söz gruplarını ayırmak  bazı duraklama noktalarını göstermek için kullanılır.Noktalama işaretlerini kullanırken yapılan iki önemli hata vardır.
- Noktalama işaretlerini yerinde kullanmamak.
- Metni gereksiz noktalama işaretleri ile doldurmak. 

NOKTA:

- Cümle sonlarına konur.
Onun bilgiçliği herkese alay konusu oldu.

- Kısaltmalardan sonra konur.
Prof.   Av.   bkz.   vb. gibi

*Bazı kısaltmalarda nokta kullanılmaz.
TRT  TBMM  TDK gibi.

- Sıra sayı sıfatı anlamı vermek için kullanılır.
4. gün  2. ev gibi.

- Belirli bir günü bildiren tarihlerde ay  gün ve yıl arasına konur.
17.06.2009  29.10.1923 gibi.

- Matematikte çarpı işareti yerine kullanılır.
4.5=20  3.30=90 gibi.

- Madde numaraları ya da harflerinden sonra kullanılır.
1.   2.   3.   A.   D.   c.   b. gibi

- Saat ve sayı rakamlarının arasına konur.
17.30  13.15  5.673.105 gibi.


VİRGÜL:

- Yazıda  cümlede aynı değerdeki sözcük ve sözcük gruplarının arasına konur.
Dedeler  nineler  analar  bacılar cephe gerisinde bir görev üstlenmişti.
Kırmızı elmalar  sulu portakallar  kıvırcık marullar sergilere dizildi.

- Uzun cümlelerde özneden sonra kullanılır.
Öğretmenimiz  bu kadar yoğun bir çalışmanın sonucunda mutlaka başarılı olacağımıza inanıyordu.

- Hitap sözcüklerinden sonra kullanılır.
Sevgili Arkadaşlarım
Değerli Dinleyiciler

- Cümlelerde özel olarak vurgulanmak istenen sözcüklerden sonra konur.
Kitap okumak herşeyden önce  dilimizi iyi kullanmayı öğretir.

- Cümle içinde ara sözleri  ara cümleleri ayırmada kullanılır.
Apartmandaki tüm komşuları ile  bazılarını tanımadığı halde   bayramlaşmaya gitti.

- Anlam karışıklığına yol açmamak için zamirlerden ve isimleşmiş sıfatlardan sonra kullanılır.
O  ne yapacağını çok iyi bilir.
Küçük  çantayı sırtında taşıyor.

NOT:İkilemeler  tamlamayı oluşturan sözcükler  "ve" "veya" bağlaçlarından önce  sıralamaların sonunda yer alan "vb" kısaltmasından önce virgül kullanılmaz. 

NOKTALI VİRGÜL: 

- Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır.
At ölür  meydan kalır; yiğit ölür  şan kalır.

- Cümle içinde virgülle ayrılmış tür ve takımları birbirinden ayırmak için kullanılır.
A kümesinin elemanları erik  kayısı  şeftali; B kümesinin elemanları kalem  kitap  silgi  defterdir.

- Bağlı cümlelerde "fakat  lakin  ama  ve  ancak  çünkü" gibi bağlaçlarla başlayan bağımsız cümlecikleri ayırmak için  bağlaçlardan önce kullanılır.
Onlar benim kıymetimi bir gün anlarlar; ama iş işten geçmiş olur.

İKİ NOKTA:

- Kendisinden sonra örnek verilen veya açıklama yapılan cümlenin sonuna konur.
Namık Kemal'in tiyatro eserleri: Zavallı Çocuk  Vatan yahut Silistre
Kişi zamirleri şunlardır: Ben  sen  o  biz  siz  onlar

- Tanımı yapılacak sözcüklerden sonra kullanılır.
Sözcük:Konuşma ve yazmada kullanılan  anlamlı ses ya da ses topluluğu.

- Bir cümlede sayısı verilen maddeleri saymak veya birden çok olduğu işaret edilen husuları sıralamak gerektiğinde bu cümlenin sonuna konur.
Belirtme sıfatları dörde ayrılır:
A) İşaret sıfatları
B) Sayı sıfatları
C) Soru sıfatları
D) Belgisiz sıfatlar

- Yazıda konuşmaların başlayacağını gösteren sözcüklerden sonra kullanılır.
Akın bağırarak:
- Çok seviyorum seni  diyordu.

ÜÇ NOKTA:

- Herhangi bir nedenle bitmemiş cümlelerin sonuna konur.
Seni bir yakalarsam ...

- Alıntılarda atlanmış yerleri göstermek için kullanılır.
Gidin bulutlar gidin
Yârime selam edin.
Yârim uykuda ise
Uykusun haram edin.
... 

- Birtakım örnekler verdikten sonra başkalarının da olduğunu belirtmek için kullanılır. 
Mars  Dünya  Uranüs  Satürn ... 

- Kaba sayıldığı veya açıklanmak istenmediği için yazılmayan sözcüklerin yerine kullanılır. 
Onu ... isimli kişi şikayet etmiş. 

- Karşılıklı konuşmalarda yeterli olmayan  eksik bırakılan cevaplarda kullanılır.
- Neredesin?
- ...

SORU İŞARETİ:

- Soru bildiren cümlelerden sonra kullanılır.
Hangi ev sizin?

- Bir bilginin kesin olmadığını ya da şüpheyle karşılandığını göstermek için yay ayraç içinde soru işareti kullanılır.
Bu öğrenci üç saat (?) koşarmış.

- Bilinmeyen tarih  yer  durum için kullanılır.
Doğum tarihi (?)
Karacaoğlan ( 1606? - 1679 )

ÜNLEM İŞARETİ:

- Hayret  beğenme  nefret  heyecan  sevinç  acı  korku  şaşma gibi duyguları belirten cümlelerin sonunakonur.
Haydi aslanlarım !
Eyvah !

- Seslenme  hitap  uyarı  alay ya da küçümseme bildiren sözlerden sonra parantez içinde kullanılır.
Arkadaşlar !
Bu yıl tatilini Haiti'de (!) geçirecekmiş. (küçümseme)

TIRNAK İŞARETİ:

- Başkalarının yazılarından  sözlerinden aktarılan bölümlerin başlarına ve sonlarına konur.
Yunus Emre " Hamdık  piştik  yandık ." der. 

- Özet olarak belirtilmek istenen sözcükler tırnak içine alınır.
Yapılan devrimlerle "genç cumhuriyet" güçlendirildi.

- Kitapların  edebi eserlerin  bilimsel yayınların başlıkları metin içerisinde genellikle tırnak içine alınır.
Ümit Yaşar'ın " Ben Seni Sevdim mi? " şiirini çok severim.

YAY AYRAÇ parantez)

- Cümle içinde verilen açıklayıcı bilgiler parantez içine alınır.
Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı) Ege'yi çok iyi anlatır.

- Piyeslerde kişilerin söz dışında nasıl hareket edeceğini bildiren Sadece Üyeler Linkleri ve Resimleri Görebilir...  parantez içine alınır.
Ayşe Kadın - ( başını kaldırarak ) Hayır  bunu yapamam.

- Alıntı ya da eserin alındığı yazarı belirtmek için kullanılır.
Sevgi sana yakışıyor güzelim
Tüm insanları sev. ( Ahmet Özkan )

KESME İŞARETİ:

- Özel adlara getirilen çekim eklerini ayırmak için kullanılır.
Ümit'in  Sivas'a  İstanbul'dan

- Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için kullanılır.
TV' ye  TBMM' nin  Kg' dan

- Bir harf ya da ekten sonra gelen ekleri ayırmak için kullanılır.
A' dan sonraki şıkka bakalım.
Türkçe'de -se'yle yapılan yeni sözcükler vardır.

UZUN ÇİZGİ:

- Yazıda konuşmaları göstermek için kullanılır.
_ Beni dinliyor musun?
_ Evet  kulağım sende.

KISA ÇİZGİ:

-Satıra sığmayan sözcükler bölünürken satır sonuna konur.
Sizi çok iyi tanırım  be-
ni kandıramazsınız.

- Ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için kullanılır.
Ağzına geleni söyler  - kırıcı mı değil mi - hiç düşünmez.

- Dilbigisinde kökleri ve ekleri ayırmak için kullanılır.
Kitap - çı - lık

- Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır.
427 - 5 = 422

- Sözcükleri hecelere ayırmada kullanılır. 
sev - da - lan - dık

- Sayıları ve kavramlar arasındaki bağı belirtmek için kullanılır.
İzmir - Manisa karayolunda tamir çalışması var.
2008 - 2009 öğretim yılını bitirdik. 

- Adres yazarken semt şehir arasına konur.
Bornova - İzmir Bakırköy - İstanbul