KPSS SAYFASI

OSMANLININ GENEL YAPISI

•               Merkeziyetçi bir yönetim anlayışına sahiptir.

•               Teokratik ( dini karakterli) bir devlettir.

•               En uzun ömürlü Türk devletidir.

•               Çok uluslu bir devlettir.

•               Üç kıtaya yayılan tek Türk devletidir.

•               Tek bir hanedan tarafından yönetilmiştir.

•               Hunlardan sonra çağ açıp çağ kapatan ikinci Türk devletidir.

•               Son Türk İslam devletidir.

OSMANLI DEVLETİNİN KISA ZAMANDA BÜYÜME SEBEPLERİ

•               Bizans'ın sınırlarında kurulmuş olması (Coğrafi Konum)

•               Hakimiyetin tek elde toplanması (Merkeziyetçi yapı)

•               Başlangıçta güçlü Anadolu Beylikleri ile mücadele etmemesi.

•               Bizans'ın zayıf duruma olması.

•               Başlangıçta yetenekli padişahlar tarafından yönetilmesi.

•               Anadolu ve Balkanların siyasi birlikten yoksun oluşu.

•               Yoğun Türkmen göçleriyle nüfusun ve askeri gücün artması.

•               Başarılı bir iskan siyaseti uygulamaları.

•               Devlet teşkilatlanmasının başarılı temellere oturtulması.

•               Hoşgörüyü devlet politikası haline getirmeleri.

•               Tımar sisteminin olumlu katkıları.

•               Başarılı bir fetih politikası izlemeleri.(Gaza ve cihad anlayışı)

OSMANLI DURAKLAMA DÖNEMİ ISLAHATLARI (XVII.YY)

Sokullu'nun ölümünden (1579) Karlofça Antlaşmasının imzalanmasına (1699) kadar geçen dönemdir.

Duraklama dönemi iç ve dış nedenleri şunlardır :

İÇ NEDENLER

Devlet Yönetiminin Bozulması

•               Padişahların yönetimde yetersiz olması yönetimin sadrazam ve saray kadınlarına kalması

•               Tahta geçen padişahların küçük yaşta ve tecrübesiz olması.

•               Sancak usulünün bırakılarak kafes usulüne geçilmesi.

•               Devlet görevlerine rüşvet ve iltimasla yeteneksiz kişilerin getirilmesi. İmparatorluğun Genel Yapısı

•               İmparatorluğun çok uluslu bir karaktere sahip olması.

•               Duraklama döneminden  sonra  Osmanlı  maliyesinin bozulması  sonrası  milliyetçilik akımının da etkisi ile Osmanlıya bağlı ulusların ayaklanması.

 

Ordu ve Donanmanın Bozulması

•               III. Murattan itibaren Yeniçeri Ocağına usulüne uygun olmayan askerlerin alınması Yeniçeri Ocağının bozulması.

•               Tımarların dağıtılmasmdaki adaletsizlik, tımarlı sipahilerin bozulmasına yol açar. (Yerini daha sonra iltizam sistemi alır.)

•               Padişahın ordularının başında sefere katılmaması.

•               Avrupada'ki askeri teknik gelişmelerin takip edilmemesi, donanmaya gereken önemin verilmemesi.

 

 

 

 

 

Maliyenin Bozulması

•               Uzun süren savaşlardan dolayı masrafların artması.

•               Gelirlerin azalmasına karşın israfın ve masrafların artması.

•               Ulufe ve cülus bahşişlerinin artması (saray masraflarının artması)

•               İpek ve Baharat yollarının önemini kaybetmesi.

•               Kapitülasyonların olumsuz etkisi.

•               Kapıkulu askerlerinin sayısının artması, Tımarlı sipahi sayısının azalması.

•               Osmanlı parasının değer kaybetmesi.

 

       İlmiye Teşkilatının Bozulması

•               İlmi makamlara iltimasla atama yapılması.

•               Pozitif bilimlere önem verilmemeye başlanması (I. Ahmet sonrası)

•               Beşik ulemalığının ortaya çıkması.

•               Ulema sınıfının siyasi entrikalara karışması.

•               Medreselerin yozlaşması.- ( Sadece dini eğitime önem verilmesi)

        DIŞ NEDENLER

•               İmparatorluğun doğal sınırlarına ulaşması.

•               Avrupalıların Osmanlıya karşı ittifak oluşturmaları.

•               Avrupa'nın gelişen bilim ve teknolojisine Osmanlının ayak uyduramaması.

•               Kapitülasyonların İngiltere,Fransa'ya tanınan) olumsuz etkisi (Ticaret yollarındaki yön değiştirme kapitülasyon verilmesine yol açar)

•               Coğrafi keşiflerin olumsuz etkisi.

•               Avrupa da güçlü merkezi krallıkların oluşması.

DURAKLAMA DEVRİ (XVII YY) ISLAHATLARI GENEL ÖZELLİKLERİ

•               Islahatların temel amacı bozulan eski düzeni tekrar kurmaktı.

•               Islahatlar düşünce aşamasında kalmıştır.

•               Avrupa'nın etkisi yoktur.

•               Baskı ve şiddet uygulandığı için benimsenmemiştir.(yüzeysel)

•               Köklü çözüm yollan aranmamış geçici çözümler alınmıştır.

•               Islahatlar devlet politikası olmamış şahıslara bağlı kalmıştır.

•               Islahatlar duraklamayı durduramamıştır.

•               Islahatlara çıkarları zedelenen devlet adamları ve yeniçeriler karşı çıkmıştır.

•               Dönemin ıslahatçıları ; I.Ahmet, II. Osman, Kuyucu Murat Paşa, IV. Murat, Tarhuncu Ahmet Paşa (Lüksü yasaklar,denk bütçe yapar, öldürülür. IV. Mehmet dönemi)

•               IV. Murat, döneminde Koçi Bey Risalesinde sorunlara köklü çözümler sunulmuş, kuvvet ve şiddet yoluyla devlet otoritesi sağlanmıştır.(içki,tütün ve gece sokağa çıkma yasağı,kahvehanelerin kapatılması)

•               I.Ahmet döneminde "Ekber ve Erşad" sistemi getirilmiştir. Kuyucu Murat Paşa, baskı ve şiddetle devlet otoritesini sağlamış. (Celali isyanlarını bastırmış) II. Osman, Yeniçeri Ocağını kaldırmak istemiş, saray dışı evlenmek istemiş, ama öldürülmüştür.

•      Köprülüler (Köprülü Mehmet Paşa ,Fazıl Ahmet Paşa,Fazıl Mustafa Paşa) askeri ve
mali düzenlemeler yapmış, devlet otoritesini sağlamıştır.

DURAKLAMA DÖNEMİ (XVII.YY) İSYANLARI

İstanbul (Merkez) İsyanları Nedenleri:

•               Kapıkulu askerlerinin ve yeniçerilerin maaşlarının zamanında ödenmemesi ve maaşların değeri düşük akçelerle ödenmesi.

•               Yeniçeri Ocağına uygun olmayan kişilerin alınması. Cülus dağıtımındaki aksaklıklar.

•    Devlet adamları ve çıkarları zedelenen ulemaların orduyu kışkırtması.

 

Sonuçları:

•               Merkezi otorite zayıflamıştır.

•               Yönetimde ordunun etkisi artmıştır.

•               Halkın orduya güveni azalmıştır.

•               İstanbul'un huzur ve güvenliği bozulmuştur.

Celali İsyanları (Anadolu- Taşra) Nedenleri:

•               Halktan alman vergilerin artması.

•               Tımar sisteminin bozulması.

•               Vergi toplanmasındaki usulsüzlükler.

•               Köylünün ekonomik zorluklar yaşaması.

•               Eyalet sisteminin bozulması. Sonuçları:

•               Anadolu da halkın can ve mal güvenliği kalmamıştır.

•               Eyalet yönetimi bozulmuştur.

•               Devletin geliri azalmıştır.

•               Anadolu halkının devlete olan güven bağlılığı azalmıştır.

Eyalet İsyanları

•      XVIII. yy'da devlet otoritesinin zayıflaması ile Erdel, Boğdan, Eflak gibi bağlı
beyliklerle Yemen, Bağdat, Basra, Trablusgarp gibi uzak eyaletlerde çıkan isyanlar.
Amaç Osmanlıdan ayrılarak bağımsız olmak.

 

GERİLEME DÖNEMİ (XVIII. YY)

•               Karlofça Anlaşmasından (1699) ,Yaş Anlaşmasına kadar geçen dönemdir.

•               Karlofça  Anlaşması   ile   yitirilen   topraklar   geri   alınmaya   çalışılmış   ama  başarılı

        olunamamış daha çok toprak kaybı olmuştur.

•               İlk kez batının bilim ve teknolojisinden yararlanılmaya çalışılmıştır.

•               Batının her alandaki üstünlüğü kabul edilmiştir.

•               Askeri yenilgilerin üzerinde durularak askeri alanda ıslahatlar yapıldı.

•               Dönemin ıslahatçılarından;

•               Lale Devri Islahatları (1718-1730)

 

■       1718 Pasarofça Anlaşmasından 1730 Patrona Halil isyanına kadar geçen süredir.

■       Dönemin padişahları III. Ahmet,sadrazamı Damat İbrahim Paşadır. Dönemin yenilikleri:

■       İbrahim Müteferrika ve Sait Efendi tarafından ilk Türk matbaası açıldı.(1727) Matbaa'da dini kitapların basımı yasaklanmıştır. Basılan ilk eser "Vankulu Lügatı'dır. Matbaa Avrupa'dan alman ilk teknik yeniliktir.

■       Matbaanın kağıt ihtiyacı için Yalova'da kağıt fabrikası açıldı.

■       Yeniçerilerden oluşan itfaiye teşkilatı kuruldu.(Tulumbacılar)

■       İlk çiçek aşısı uygulaması yapıldı.

■       Kumaş fabrikası ve Çini imalathanesi açıldı.

■       Avrupa'nın önemli merkezlerine ilk geçici elçilikler kuruldu.(ilk elçi Çelebi Mehmet)

■       Doğu klasiklerinden bazı eserler Türkçe'ye çevrildi .(Tercüme bürosu)

■       Klasik Osmanlı tarzı mimari terk edildi. Avrupa tarzında Rokoko ve Barok tarzı mimari eserler yapıldı.

■       Askeri alanda önemli bir ıslahat yapılmamıştır.

■       Kütüphaneler açıldı. Resim,minyatür,edebiyat ,azda olsa bilim alanında gelişmeler oldu.

■       Avrupa tarzında ilk ıslahatlar yapılmıştır.

■       Dönem Patrona Halil İsyanı ile son bulmuştur.

 

•               I.Mahmut döneminde : Humbaracı (topçu) ocağı oluşturuldu, ordu onlu sisteme göre düzenlendi, Mühendishane-i Berri-i Hümayun (Kara Mühendishanesi Avrupa tarzında ilk teknik okul) açıldı. Kont de Bonneval(Humbaracı Ahmet Paşa) ocağın başına getirildi.

•               III.Mustafa döneminde : Mühendishane-i Bahri-i Hümayun(Deniz Mühendishanesi) açıldı. İç borçlanmaya gidildi(Esham senedi). Gereksiz masraflar kısıldı. Hazine açığı kapatıldı. Sürat topçuları ocağı kuruldu.(Baron de Tott) Sadrazam Koca Ragıp Paşa ıslahatlara destek oldu.

•               I.Abdülhamit devrinde : Sürat topçuları gelişti, yeniçeri sayımı yapıldı, istihkam okulu açıldı. Sadrazam Halil Hamit Paşa ıslahatları desteklemiştir.

•               III. Selim Dönemi (1789-1807): III. Selim dönemi ıslahatlarına genel anlamda Nizam-ı Cedid denir. Bu dönem ıslahatlarının ağırlık merkezi askeri ıslahatlar olmuştur.Yaptığı yenilikler gerçek anlamda reform niteliği taşıyan ilk Padişahtır. Yeniçerilerin yetersizliği üzerine Nizam-ı Cedid adı verilen ordu kurulur. Bu ordunun ihtiyaçlarını karşılamak için İradı Cedid hazinesi oluşturulur. Nizam-ı Cedid ordusu yabancı subaylarla eğitildi.(ilk başarısı Napolyon'a karşı Akka Kalesi)

 

■       Kara ve deniz mühendishanelerinde yeni düzenlemeler yapıldı.

■       Yeniçerilere bazı günlerde eğitim zorunlu hale getirildi.

■       Avrupa'daki gelişmeleri takip etmek amacı ile daimi elçilikler kuruldu. (Paris,Londra,Berlin,Viyana'ya elçiler gönderildi)

■       Ülkenin parasının değerini korumak için yerli malı özendirildi.

■       Fransızca devletin ilk yabancı dili oldu. Askeri okullara Fransızca dersi konuldu. Pek çok eser Türkçeye çevrildi.

■        Resmi devlet matbaası kuruldu.

■        Eyalet yönetiminde düzenlemeler yapıldı.

■        Şeyhülislamın yetkileri kısıtlandı.

■        III. Selimin ıslahatları, yeniçerilerin tepkisi, İradı Cedid için konulan vergilerin hoşnutsuzluğu, devlet adamlarının lüks ve israfa dalmaları nedeni ile başarılı olamamış Kabakçı Mustafa isyanı ile son bulmuştur.

GERİLEME DÖNEMİ (XVIII. YY) ISLAHATLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ

•               Yapılan ıslahatlar genelde askeri alanda olmuştur.

•               Avrupa'nın gerisinde kalındığı anlaşılmış Avrupa örnek alınarak yenilikler yapılmıştır. (İlk kez batı ile ilişkilere girilmiştir)

•               Duraklama dönemi ıslahatlarına göre daha kalıcı ıslahatlar yapıldı.

•               Islahatlar padişahlar ve devlet adamları tarafından yapılmış halkın desteği ve isteği olmamıştır.

•               Islahatlar ulemaların ve yeniçerilerin tepkisi yüzünden devamlı olamamıştır.

XIX. Y.Y ISLAHATLARI : II. MAHMUT DÖNEMİ (1808-1839)

•               Osmanlı Devletinin her alanda ıslahatlar yaptığı dönemdir.

•               Rusçuk ayanı Alemdar Mustafa Paşanın, Kabakçı Mustafa isyanını bastırması sonucu II.Mahmut padişah olur.

Sened-i İttifak (1808): Padişah ile ayanlar arasında yapılan sözleşme .Devlet otoritesine uymayan ayanlar üzerinde devlet otoritesini güçlendirmek amacı ile yapılmış,ayanlar devlet denetimine alınmaya çalışılmış.Bu sözleşme ile:

•               Ayanlar devlet otoritesini tanıyacak ıslahatları destekleyecek.

•               Buna karşılık aynanlar da halka adil davranacak bulundukları yerde devlet adına vergi ve

asker toplayacak.

Önemi ve Özellikleri:

•               İlk demokratikleşme hareketidir.

•               İlk defa padişahın yetkileri sınırlandırılmış ve padişah kendi otoritesi yanında bir gücü kabul etmiştir.

       (Magna Cartaya benzer)

•               Osmanlı ayanları tanıyarak hukukileştirmiştir.

•               Anayasal monarşiye ilk adım olarak nitelendirilebilir.

•               Devletin kendi ayanlarına bile söz geçiremeyecek kadar güçsüz bir durumda olduğunu gösterir.

•      Alemdarın ölümü ve merkezi otoritenin güçlenmesi ile gündemden düşmüştür.

 

 

ASKERİ ALANDA ISLAHATLAR

Alemdar Mustafa Paşa Nizam-ı Cedid'in devamı olarak Sekban-ı Cedit adıyla yeni bir ocak kurdu. Bu ocağa karşı yeniçeriler ayaklanıp, Alemdarı öldürür ve ocak kaldırdı.(1808) İkinci Ocağı (1825)  : Yeniçerileri disiplin altına almak amacı ile II. Mahmud'un yeni çmlerden belli bir grup alarak oluşturduğu ordudur. Başarılı olamamış, padişah kendi kurduğu için kendi kaldırmıştır.

Vaka-yı Hayriye (1826)   : II. Mahmut'un halk, öğrenci, esnaf ve topçu birlikleri ile yeniçeri

ocağına son vermesidir. Bu olay ile merkezi otorite güçlenmiş,   padişah yönetime egemen

olmuştur. Ayrıca yeniliklere engel olan bir kurum ortadan kaldırılmış, Bektaşilik tarikatı'da

yasaklanmıştır.

Asakir-i Mansure-i Muhammediye (1826): Yeniçeri ocağının yerine kurulan askeri ocaktır.

Redif Birlikleri: Eyaletlerde tımarlı sipahilerin kalkması ile doğan boşluğu doldurmak amacı ile

kurulmuş, daha sonra Müşirliklere bağlanmıştır.

 

•               Ordu yönetimi için seraskerlik( başkomutanlık) makamı oluştu.

•               Tıbbiye ve Harbiye adında batı tarzında askeri okullar açıldı.

•               Mızıka-yı Hümayun (bando) okulu açıldı.

•               Askeri amaçlı ilk nüfus sayımı yapıldı.

•               Askerlik işlerini düzenlemek için Dar-ı Şura-yı Askeri kuruldu.

•               İlk silah fabrikası açıldı.

İDARİ(YÖNETİM) ALANDAKİ ISLAHATLAR

•               Divan örgütü kaldırılarak yerine Bakanlıklar( Nazırlıklar) kuruldu.

•               Devlet memurlarına rütbe ve nişan verilmesi kabul edildi

•               Devlet memurları dahiliye ve hariciye diye ayrıldı.

•               Tımar ve zeamet kaldırılarak devlet memurlarına maaş bağlandı.

•               Müsadere usulü ( ölünce kişilerin mallarına devletin el koyması) kaldırıldı, miras hakkı tanındı özel mülkiyetçilik için adım atıldı.

•               Osmanlı uyruğundaki herkese din ve mezhep özgürlüğü tanındı.

•               İller merkeze bağlandı ayanlık kaldırıldı. Valiler görevlendirildi.

•               Posta ve polis örgütleri kuruldu. Karantina servisleri açıldı.(Toplumsal)

•               Memurlara fes ve pantolon giydirildi.(Toplumsal)

•               Köy ve mahalle muhtarları kuruldu.

•               Yurtdışında pasaport uygulaması başlatıldı.(Toplumsal)

•               Devlet dairelerinde padişah portresi asmak zorunlu oldu.(Toplumsal)

•               Adalet işlerini düzenlemek, kanunları çıkarmak için Meclis-i Vala-yı Ahkamı Adliye kuruldu.

•      Maliye işlerini düzenlemek için Dar-ı Şura-i Bab-ı Ali kuruldu.(Danıştay)

EĞİTİM ALANINDAKİ ISLAHATLAR

•               Medreseler yanında Avrupa tarzı eğitim kurumları açıldı.(ikilik)

•               İstanbul'da ilköğretim zorunlu oldu.

•               Rüştiye mektebi (ortaokul) ve Mekteb-i Ulum-u Edebiye açıldı.(Orta dereceli okul)

•               İlk kez Avrupa'ya öğrenci gönderildi.

•               Takvim-i Vekayi adlı ilk resmi gazete çıkarıldı.

•               Devlet memuru yetiştirmek için okullar açıldı.(Mektebi Maarifi Adliye)

EKONOMİK ISLAHATLAR

•               Yerli malı elbiseyi giymek zorunlu hale getirildi

•               Çuha imalathanesi kuruldu

•               Vergi sistemi düzenlendi, herkesten gelirine göre vergi alındı.

•               II. Mahmut ülkeyi tanımak için yurt gezisine çıkan ilk padişahtır.

Sonuç: Yenilikleri kabul ettirmek için baskı kullanılmış, yinede yenilikler şekilden öteye gidememiş, eskiyle birlikte yaşaması halk tarafından iyi karşılanmamıştır. Ayrıca yeniliklere sahip çıkacak kadroda yoktur. Yenilikler Tanzimat Fermanının oluşmasına ortam hazırlamıştır.

 

TANZİMAT DÖNEMİ (1839-1876)

Padişah Abdülmecit döneminde Mustafa Reşit Paşa tarafından hazırlanan ve Gülhane parkında okunan (Gülhane Hatt-I Hümayunu) Tanzimat Fermanı (3 Kasım 1839) şu esasları içerir:

•      Müslüman, hristiyan herkesin can mal güvenliği sağlanacaktır. ( Osmanlı tarihinde ilk defa müslüman      

       hristiyan eşitliği kabul edilmiştir.)

•      Vergiler herkesin gelirine göre alınacak. (Sosyal adalet sağlanmak istenmiş)

•               Askerlik işleri düzene konacak, askerlik meslek değil vatan görevi olacak.

•               Mahkemeler halka açık olacak, herkes yasa önünde eşit sayılacak .Kimse yargılanmadan

        cezalandırılmayacak, haksız idam kalkacak.

•      Herkese mülkiyet ve miras hakkı tanınacak.

•    Rüşvet ve iltimas kaldırılacak.

•      Padişah dahil herkes yasalara uyacak. (Buna göre padişah kendinden üstün bir yasa kuvvetini kabul

        etmiştir)

Tanzimat Fermanının İlan Edilme Sebepleri :

•               İmparatorluğu dağılmaktan kurtarmak ve devamını sağlamak.

•               Avrupalı devletlerin iç işlerimize karışmasını engellemek.

•               Devleti toplumu demokratik yapıya kavuşturmak isteği.

•               Azınlıkların Osmanlı'dan ayrılmasını engellemek.

•               Avrupalı devletlerin desteğini (İngiltere-Fransa) sağlamak.(Mısır sorunu çözümü için)

       Önemi ve Sonuçları:

•               Padişahın kararlara uyacağına dair söz vermesi kanun gücinün üstünlüğünü gösterir.

•               Anayasacılığa geçişin ilk aşamasıdır. Ferman anayasa taslağı olarak kabul edilmektedir.

        (ama anayasa değildir)

•      Padişah kendi isteği ile fermanı yayınlamıştır. (Padişah ile halk arasında yapılan sözleşme değildir)

•      En çok hukuk ve yönetim alanında ıslahat yapılmıştır.

Tanzimat Dönemi Yenilikleri :

•               Yasaları hazırlama görevi Meclis-i Ahkam-ı Adliyeye verildi.

•               Avrupa hukukundan yararlanarak ceza, memurlar ve ticaret yasaları çıkarıldı. İlk banka

        Bank-ı Derseadet (İstanbul bankası) adıyla açılmış, bunu takiben Bank-ı Osmani (Osmanlı Bankası) açıldı.

•               Askerlik herkes için zorunlu hale getirildi.

•               İltizam kaldırıldı, vergiler tahsildar denilen memurlar tarafından toplanmaya başlandı.

•               1873'te Bank-ı Şahane-i Osmani (Merkez Bankası) açıldı.

•               Eyalet kaldırıldı.  Memleket  yönetim bakımından il,  sancak,  kaza,  nahiye ve köy birimlerine ayrıldı.     

       (Vilayet Nizannamesi)

•               İl meclisleri kuruldu.( Valiye yardımcı)

•               Mahkemeler herkese açık hale getirildi.

•               Arazi kanunu ile toprak mülkiyeti yaygınlaştı.

•               Avrupa'dan ilk borç para alındı.(1854)

•               İlk üniversite, kız öğretmen okulu, sanat okulu, idadi (lise) mülkiye mektebi, (yönetici yetiştirmek için ) 

        açıldı.  Ceride-i Havadis, Tasvir-i Efkar ve Tercüman-ı Ahval gazeteleri çıkarıldı.

•               İlk defa kağıt para basıldı. (Kaime)

•               İlk kez telgraf kullanıldı. Mecelle hazırlandı.

•               Vatan, millet, eşitlik gibi kavramlar yaygınlaştı.

•               Türkçe sadeleştirildi.Tiyatro ,roman,makale türleri edebiyata girdi.

•               Yabancı devletlere okul açma izni verildi.(Robert Koleji)

•               İlk demir yollan yapıldı.

•               Şirketi Hayriye denilen deniz yolu işletmesi kuruldu.

•               Avrupa etkisi ile Nizamiye Mahkemeleri kuruldu.

•               Avrupa'ya çok sayıda öğrenci gönderildi. Avrupa da ki okullarda ve yeni açılan modern okullarda eğitim gören Osmanlı aydın kadrosu(Genç Osmanlılar) oluştu. Batılılaşma yoğunlaştı.

Sonuç: Fermana Müslüman Türkler tepkilidir. Avrupalı devletler iç işlerimize karışmaya devam etmişlerdir.

ISLAHAT FERMANI (1856)

Tanzimat Fermanının tamamlayıcısı ve pekiştiricisidir.

Nedenleri:

•               Kırım Savaşında İngiltere ve Fransa'nın Osmanlı'ya yardım etmesi.

•               Azınlıklara yeni haklar vererek Osmanlıdan ayrılmasını engellemek.

•               Osmanlıyı dağılmaktan kurtarmak.

•               Avrupa kamuoyunun beğenisini kazanmak.

•               Paris konferansında Avrupalı devletlerin desteğini kazanmak.

•               Avrupalı devletlerin iç işlerimize karışmasını engellemek.

•               Hıristiyanlara yeni haklar tanınması Türkler tarafından hoş karşılanmamıştır. (Fransa'nın isteğiyi

         doğrultusunda hazırlanmıştır.)

 

Fermanla Azınlıklara Tanınan Haklar:

•               Gayrimüslümlere tam bir din ve mezhep özgürlüğü tanındı.

•               Gayrimüslümleri küçük düşürücü sözler (gavur...) yasaklandı.

•               Hıristiyan ve Museviler devlet memuru olabilecek çeşitli okullara girebilecek.(En önemli ayrılık giderildi)

•               Hıristiyanlar için bedelli askerlik uygulaması getirildi.

•               Cizye kaldırıldı.

•               İşkence dayak ve angarya yasaklandı.

•               Hıristiyanlar il meclislerine üye olabilecek

•               Mahkemeler açık olup herkes kendi dinine göre yemin edecek.

•               Yabancı uyruklular bedelini ödemek kaydı ile mülk sahibi olabilecek.

•               Herkes şirket ve ticari amaçlı kurumlar kurabilecek.

Önemi ve Sonuçları:

•               Islahat fermanı Tanzimat fermanında ki hükümleri teyid ve tekrar etmekle beraber onları geliştirmiştir.

•               Özellikle Hıristiyan halka tanıdığı haklan açığa kavuşturmuştur.

•               Fermanın amacı müslüman-gayri müslüm eşitliğidir.

•               Azınlıkların haklarının geliştirilmesi amaçlanmıştır.

•               Bu ıslahat müslüman Türk tebaaya hiçbir yenilik getirmemiştir.

•               Azınlıklara en geniş ayrıcalıklar veren belgedir.

•               Bütün bu haklara rağmen batılı devletler azınlık haklarını bahane ederek Osmanlı iç işlerine karışmaya devam etmişlerdir.

I. MEŞRUTİYET DÖNEMİ (23 ARALIK 1876-14ŞUBAT 1878)

Nedenleri:

•               Osmanlıyı dağılmaktan kurtarmak (temel neden)

•               Avrupalıların Osmanlının iç işlerine karışmasını engellemek.

•               Azınlıkları yönetime katarak Milliyetçilik akımını ve Panslavizm çabalarını engellemek. ( Dış etki İstanbul konferansı)

•               Osmanlı'da birliği sağlamak.(İç etki Genç Osmanlıların çalışmaları)

•               Halkı yönetime katmak.

•               Padişahın yetkilerini sınırlamak. Demokratikleşme çabalan.

Meşrutiyet:   Padişahın   başkanlığındaki      parlamentolu   yönetim   biçimidir.   Hükümdarın etkilerinin anayasa ve meclis ile sınırlandırıldığı bir yönetimdir.

•     I. Meşrutiyetin ilanında etkin olan grup Genç Osmanlılardır.Bu kişiler Mithat Paşa, Ziya

       Paşa, Avni Paşa, Namık Kemal, Agah Efendi, Şinasi gibi fikir adamlarıydı.

•               Osmanlıcılık düşüncesi yaygınlık kazanmıştır.

•               Mithat Paşanın gayretleri ile Kanuni Esasi hazırlanarak I. Meşrutiyet ilan edilmiştir.

•               Osmanlı'nın ilk anayasası Kanuni Esasiye Göre : Yasama yetkisi Mebuslar ve Ayanlar

       meclisine   ,   yürütme   yetkisi   padişah,sadrazam   ve   bakanlara   yargı   yetkisi, mahkemelere

       verilmiştir.

•     Kanuni Esasiye Göre Padişahın Yetkileri: Meclisi açma kapama, ayan meclisi üyelerini

       atama, dilediklerini sürgüne gönderme, meclisçe kabul edilen yasaları veto etme hükümeti denetleme

       (hükümet padişaha karşı sorumlu)

Önemi ve Sonuçları:

•               I. Meşrutiyetle dolaylıda olsa halk ilk kez yönetime katılmıştır.

•               İlk kez anayasal düzene geçilmiştir.

•               I. Meşrutiyetin en önemli zaafı padişahın milli iradenin üzerinde olmasıdır.

•               II. Abdülhamit 1877-1878    Osmanlı-Rus savaşını bahane ederek meclisi kapatır ve

        anayasayı askıya alır. Mithat paşayı ve Jön Türkleri sürgüne gönderir.

 

BASKI DÖNEMİ VE ÖNEMLİ OLAYLARI

•      II. Abdülhamit'in 93 Harbini bahane ederek Meclis-i Mebusanı kapattığı 1878'den II.Meşrutiyetin ilanına kadar geçen döneme verilen addır.(1908)

•               Jön Türkler sürgüne gönderilmiş basına sansür getirilmiş.

•               Donanma haliçte çürümeye terk edilmiş.

•               Demiryolu yapımına hız verilmiş.

•               Halk üzerinde monarşik baskı uygulanmış.

•               Mecelle  Ahmet  Cevdet Paşa tarafından hazırlanmış  İlk  Osmanlı  Medeni kanunu yürürlüğe girmiştir.

•      Avrupalılar alacaklarını tahsil için (Muharrem Kararnamesi sonrası) Duyun-u Umumiye idaresini kurmuşlardır.

•               Meşruti idareyi sağlamak için İttihat-Terakki Cemiyeti kurulmuştur.

•               1881 Tunus'u Fransızlar , 1878'de Kıbrıs'ı İngilizler, 1882'de Mısır'ı İngilizler işgal ettiler.

•      1883'te   Sanayi-i   Nefise   Mektebi(Güzel   sanatlar),    1900'da   yeni   bir   üniversite(Darülfünun) açıldı.

•      Halepa  fermanı   ile  Rumlara  birtakım  haklar  verilmiş,   1897'de   Giritli  Rumların ayaklanması üzerine yapıları Dömeke Meydan savaşıylada Yunanlılar yenilmiş ve İstanbul antlaşması imzalanmıştır.Bu anlaşma ile : Girit'in yönetimi Yunan ailesinden bir prense verilmiştir.(Özerklik) Yunanlılar Osmanlıya tazminat ödemiştir.

•      Berlin  Antlaşması  ile  Doğu  Rumeli'ye  Hıristiyan vali  atanmıştı.  Bulgarlar valiyi uzaklaştırıp Doğu   

        Rumeli'yi topraklarına kattılar.

•       İlk kez Ermeni sorunu ortaya çıkar.(Berlin Anlaşması)

OSMANLININ DAĞILMASINI ÖNLEME ÇABALARI (FİKİR AKIMLARI)

Osmanlıcılık: Tanzimat dönemi sonlarında Genç Osmanlılar tarafından ortaya atılan fikir

akımıdır.   Amacı;  Osmanlı  sınırları  içinde  yaşayan bütün  milletleri  dil,  din,  ırk  farkı

gözetmeksizin aynı hak ve yetkilere sahip kılarak birlik ve bütünlüğü sağlamaktır.Osmanlı

içindeki azınlıkların bağımsızlık faaliyetleri ile Osmanlıdan ayrılması ve Milliyetçilik akımları

bu akımın etkisini kaybettirmiştir. I. Meşrutiyet döneminde etkili olmuştur.

İslamcılık ( Ümmetçilik)  : 93 Harbi sırasında önem kazanmıştır. Bütün Müslümanların

halifenin etrafında birleşmesi gerektiğini savunmuştur. II. Abdülhamit taraftardır. XIX. yy'm

sonlarına doğru etkili olmuş. I. Dünya Savaşında Arapların İngilizlerin yanında yer alması ile

etkisini kaybetmiştir.

Turancılık: Dünya üzerindeki bütün Türkleri bir bayrak altında birleştirmeyi amaçlar. En

büyük savunucusu Ziya Gökalp'tir. II. Meşrutiyet döneminde taraftar bulmuş İttihat-Terakki

desteklemiştir. I. Dünya Savaşının kaybedilmesi ile etkisini kaybetmiştir. Kurtuluş Savaşı

sonrası tamamen reddedilir.

Türkçülük ( Milliyetçilik)  : Bu akım milletleri dil ,din soy, kültür ve ülkü birliğinin

oluşturduğunu savunur. Misak-ı Milli sınırları esastır. Kurtuluş Savaşının kazanılmasında rol

oynamıştır. Halen geçerliliği devam etmektedir.Irkçı değildir.

Batıcılık: II. Meşrutiyet döneminde düşünce akımı haline geldi. Batılılaşma, batının bilim ve

teknolojisini alma ve yenilikler akımın amacıdır.

Adem-i Merkeziyetçilik (Federalcilik) ıMerkezi hükümetin yetkilerinin azaltılması yerel

yönetimlerin yetkilerinin artınlmasıdır.(Temsilcisi Prens Sabahattin)

 

 

 

 

 

 

 

XIX. YÜZYIL SİYASİ OLAYLARI

Sırp İsyanı: Milliyetçilik akımları, Rusların kışkırtmaları, Osmanlıların Sırplar üzerindeki baskısı nedeni ile çıkan Sırp isyanı sonrası Sırplar Bükreş Anlaşması ile ayrıcalık elde etmiş, Edirne Anlaşması(1892) ile özerk duruma gelmiş, Berlin Anlaşması ile bağımsız olmuştur. Bağımsızlık amacı ile Osmanlıya karşı ayaklanan ilk millet Suplardır.

Yunan İsyanı : Milliyetçilik akımları ve Rusların kışkırtmaları, Etniki Eterya Cemiyetinin çalışmaları, Avrupalı devletlerin yardımları sonucu ayaklanan Rumlar İngiltere, Fransa ve Rusya'nın desteğiyle Edirne Anlaşması ile bağımsızlığını kazanırlar.(1829) Anlaşma öncesi Navarin olayı ile Osmanlı donanması yakılmıştır. (1827)

Mısır Sorunu-Mehmet Ali Paşa İsyanı: Nedeni ; Mora ve Yunan isyanını bastıran Mehmet Ali Paşaya Mora ve Girit valiliklerinin verilmemesi.Sonucu: İsyan çıkar .Mehmet Ali Paşanın Anadolu'ya girmesi ve İstanbul'u tehdit etmesi üzerine II. Mahmut Rus donanmasını İstanbul'a çağırır. Bunun üzerine İngiltere Fransa devreye girer ve Osmanlı ile Mehmet Ali Paşa arasında Kütahya Anlaşması imzalanır. Bu anlaşma ile Mısır, Suriye, Girit valiliği Mehmet Ali Paşaya Cidde ve Adana valiliği oğlu İbrahim Paşaya verilir.(1833)

Hünkar İskelesi Anlaşması: Kütahya Anlaşması sonrası Mehmet Ali Paşa tehlikesine karşı kendisine destek arayan Osmanlı İngiltere-Fransa'ya güvenmeyerek Rusya ile anlaşarak Hünkar İskelesi Antlaşmasını imzalar. Bu anlaşmayla ; savaş zamanı iki ülke yardımlaşacak, Osmanlı saldırıya uğrarsa Rusya asker gönderecek Rusya saldırıya uğrarsa Osmanlı boğazlan kapatacaktır. Bu anlaşma ile Boğazlar sorunu ortaya çıkar.

1838 Balta Limanı Ticaret Anlaşması: Osmanlının İngiltere'nin desteğini almak için ingiltere'ye tanıdığı ticari ayrıcalık anlaşmasıdır. Bu anlaşma ile gümrük vergisi ihracatta artmış, ithalatta azalmış, bunun sonucu yabancı mallar Türk pazarına egemen olmuş, Türk tüccarları iflas etmiş, Osmanlı açık pazar ve sömürge olmuş, dışa bağımlı hale gelmiştir.

Londra Konferansı (1840) :Mısır sorununu çözmek amacıyla imzalanan anlaşmadır. Bu anlaşmayla; Mısır Osmanlıya bağlı kalmış, yönetimi Mehmet Ali Paşaya bırakılmış, Mısır Osmanlıya her yıl vergi vermeyi kabul etmiş, Suriye, Adana ve Girit Osmanlı'da kalmıştır.

Londra Boğazlar Sözleşmesi (1841) : Hünkar İskelesi Anlaşması ile Rusya'nın boğazlar üzerindeki hakimiyetini engellemek isteyen İngiltere ve Fransa'nın isteği ile Londra Boğazlar Sözleşmesi imzalanmıştır. Bu anlaşma ile boğazlar Osmanlının egemenliğine verilerek barış zamanı boğazlar savaş gemilerine kapalı olmuştur. Bu anlaşma ile boğazlar uluslar arası statü kazanmış, Rusya boğazlar üzerindeki haklarını kaybetmiştir.

Kırım Savaşı (1853-1856) : Nedenleri : Rusya'nın Hünkar İskelesi Anlaşması ile elde ettiği

hakları   geri   istemesi,      Rusya'nın   İngiltere'ye   Osmanlıyı   paylaşma   teklifi   götürmesi,

İngiltere'nin bu teklifi kabul etmemesi. Kutsal yerler sorunu.( Fransa'nın Katoliklere Ruslar'ın

Ortodokslara haklar istemesi)

Rus elçisi Mençikofun Ortodoks idaresini istemesi.

İngiltere ve Fransa Rus'ların Doğu Akdeniz'de üstünlük kurmasını engellemek için Osmanlı ile

anlaşarak Rusya'ya savaş ilan eder ve savaşı Avrupa'nın desteğini alan Osmanlı kazanır.

 

Paris Anlaşması (1856): Maddeleri:

•               Osmanlı Avrupa devletler hukukundan yararlanacak ve Avrupa devleti sayılacak. (Osmanlı ilk kez Avrupa devleti sayılmış) Bu karar Osmanlı lehine bir karardır.

•               Osmanlı toprak bütünlüğü Avrupa'lı devletlerin güvencesi altına almayacak.( Rusya'nın Osmanlıyı parçalaması engellenmiş ve Osmanlı devletinin güçsüzlüğü ve kendi topraklarını koruyamayacak durumda olduğu görülmüştür.)

•               Karadeniz tarafsız olacak savaş gemilerine kapalı, ticaret gemilerine açık olacak.

•               Osmanlı ve Rusya Karadeniz'de savaş gemisi bulundurmayacak ve tersane açamayacak. (Osmanlı galip geldiği halde yenik duruma düşmüştür)

•               Eflak ve Boğdan' a özerklik verilecek.(Osmanlının iç işlerine karışmasına neden olmuş)

•               Savaşta alman yerler karşılıklı geri verilecek.

•               Avrupalı devletler Osmanlının Islahat Fermanını kabul edecek.

•               Boğazlarla ilgili olarak 1841 Londra anlaşması geçerli olacak.

 

Sonuç:

•               Rusya birçok hakkını kaybetmiştir.

•               Osmanlı Avrupalı devletlerle yakınlaşmış.

•               Osmanlının XIX. yy'da galip olarak imzaladığı son anlaşmadır.

•               Osmanlı ilk defa dışardan(İngiltere'den) borç almıştır.

•               İngiltere ve Fransa Akdeniz de ki çıkarlarını güvence altına almıştır.

•               Bu savaş Avrupa devletlerinin Osmanlıya topluca fiili destek sağladıkları bir anlaşmadır

1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı Nedenleri:

•               Rusya'nın Paris Anlaşmasındaki Karadeniz'in tarafsızlığı ilkesini tanımaması.

•               Rusya'nın Panslavizm politikası.

•               Rusya'nın Bulgaristan'ı istemesi.

•               Osmanlının İstanbul konferansı kararlarını (iç işlerine karışma olarak görerek) kabul etmemesi.

•               Savaşta İngiltere ve Fransa'nın desteğini alamayan Osmanlı ağır yenilgi alır. Ayestefanos ve Berlin Anlaşmaları imzalanır.

•               Ayestefanos Anlaşmasında Büyük Bulgaristan kurulması Rusya'nın lehine bir durum yaratmış bu durum diğer devletler tarafından kabul edilmeyerek Berlin Anlaşması imzalanmıştır.

Berlin Anlaşması (1878):

•               Bulgaristan üçe ayrılacak, Bulgaristan üzerindeki Rusya hakimiyeti sınırlandırılacak.

•               Bosna Hersek Osmanlı toprağı sayılacak ama Avusturya tarafından yönetilecek, (özerk)

•               Sırbistan, Karadağ, Romanya bağımsız olacak.

•               Kars, Ardahan, Batum Rusya'ya Doğu Beyazıt Osmanlıya verilecek.

•               Girit ve Ermenistan da ıslahat yapılacak. ( Ermeni sorunu)

•               Osmanlı Rusya'ya savaş tazminatı ödeyecek.

•               Teselya Yunanistan' a verilecek.

•               Bu anlaşma ile ; Osmanlı büyük toprak kaybına uğramıştır.

•               Osmanlının dağılması hızlanmıştır.

•               Osmanlının denge politikasında İngiltere'nin yerini Almanya almıştır.