Temel Kavramlar
A. SAYI
1. Rakam
Sayıları yazmaya yarayan sembollere rakam denir.
2. Sayı
Rakamların çokluk belirten ifadesine sayı denir.
Üç basamaklı abc sayısı a, b, c rakamlarından oluşmuştur.
Her rakam bir
sayıdır. Fakat her
sayı bir rakam
olmayabilir. |
B. SAYI KÜMELERİ
1. Sayma Sayıları
{1, 2, 3, 4, ... , n , ...} kümesinin her bir elemanına
sayma sayısı denir.
2. Doğal Sayılar
={0,
1, 2, 3, 4, ... , n , ...} kümesinin her bir elemanına doğal sayı
denir.
3. Pozitif Doğal Sayılar
=
{1, 2, 3, 4, ... , n , ...} kümesinin her bir elemanına pozitif
doğal sayı denir.
Pozitif doğal
sayılar kümesi,
sayma sayıları
kümesine eşittir. |
4. Tam Sayılar
=
{... , – n , ... – 3, – 2, – 1, 0, 1, 2, 3, ... , n , ...} kümesinin
her bir elemanına tam sayı denir.
Tam sayılar kümesi; negatif tam sayılar kümesi: ,
pozitif tam sayılar kümesi: ve
sıfırı eleman kabul eden: {0} kümenin birleşim kümesidir.
Buna göre,
5. Rasyonal Sayılar
a ve b birer tam sayı ve b ¹ 0 olmak koşuluyla biçiminde
yazılabilen sayılara rasyonel sayılar denir.
biçiminde
gösterilir.
6. İrrasyonel Sayılar
Virgülden sonraki kısmı tahmin edilemeyen sayılara
irrasyonel sayılar denir.
biçiminde
yazılamayan sayılar: a, b Î ve
b ¹ 0} biçiminde gösterilir.
Hem rasyonel hem
de irrasyonel olan
bir sayı yoktur. |
sayıları birer irrasyonel sayıdır.
7. Reel (Gerçel) Sayılar
Rasyonel sayılar kümesiyle irrasyonel sayılar kümesinin
birleşimi olan kümeye reel (gerçel) sayılar kümesi denir.
biçiminde
gösterilir.
8. Karmaşık (Kompleks) Sayılar
kümesinin
her bir elemanına karmaşık sayı denir.
C. SAYI ÇEŞİTLERİ
1. Çift Sayı
olmak
koşuluyla 2n ifadesi ile belirtilen tam sayılara çift sayı denir.
Ç = {... , – 2n , ... , – 4, – 2, 0, 2, 4, ... , 2n , ...}
biçiminde gösterilir.
2. Tek Sayı
olmak
koşuluyla 2n + 1 ifadesi ile belirtilen tam sayılara tek sayı
denir.
T = {... , – (2n + 1), ... , –3, –1, 1, 3, ... , (2n + 1),
...} biçiminde gösterilir.
T : Tek sayı
Ç : Çift sayıyı göstersin.
Bölme işlemi için
yukarıdaki biçimde
bir genelleme
yapılamaz. |
• Tek sayılar ve çift sayılar tam
sayılardan oluşur.
• Hem tek hem de çift olan bir sayı
yoktur.
• Sıfır (0) çift sayıdır.
3. Pozitif Sayılar, Negatif Sayılar
Sıfırdan büyük her reel (gerçel) sayıya pozitif sayı,
sıfırdan küçük her reel (gerçel) sayıya negatif sayı
denir.
Ü a < b < 0 < c < d olmak üzere,
• a, b birer negatif
sayıdır.
• c, d birer pozitif
sayıdır.
• İki pozitif sayının
toplamı pozitiftir. (c + d > 0)
• İki negatif sayının
toplamı negatiftir. (a + b < 0)
• Çıkarma işleminde eksilen
çıkandan büyük ise sonuç (fark) pozitif, eksilen çıkandan küçük ise
fark negatif olur.
m – n
ifadesinde m eksilen, n çıkandır.
• Zıt işaretli iki sayıyı
toplamak için; işaretine bakılmaksızın büyük sayıdan küçük sayı
çıkarılır ve büyük sayının işareti sonuca verilir.
• Aynı işaretli iki sayının
çarpımı (ya da bölümü) pozitiftir.
• Zıt işaretli iki sayının
toplamı; negatif, pozitif veya sıfırdır.
• Zıt işaretli iki sayının
çarpımı (ya da bölümü) negatiftir.
• Pozitif sayının bütün
kuvvetleri pozitiftir.
• Negatif sayının tek
kuvvetleri negatif, çift kuvvetleri pozitiftir.
4. Asal Sayı
Kendisinden ve 1 den başka pozitif tam sayılara tam
bölünmeyen 1 den büyük doğal sayılara asal sayı denir.
2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 23 sayıları birer asal sayıdır.
• En küçük asal sayı 2 dir. 2 den başka çift asal
sayı yoktur.
• Asal sayıların çarpımı asal değildir.
5. Aralarında Asal
Ortak bölenlerinin en büyüğü 1 olan tam sayılara
aralarında asal sayılar denir.
a ile b aralarında asal ise, oranı
en sade biçimdedir.
D. ARDIŞIK SAYILAR
Belirli bir kurala göre art arda gelen sayı dizilerine
ardışık sayılar denir.
Ü n bir tam sayı olmak üzere,
• Ardışık dört tam sayı sırasıyla;
n, n + 1, n + 2, n + 3 tür.
• Ardışık dört çift sayı sırasıyla;
2n, 2n + 2, 2n + 4, 2n + 6 dır.
• Ardışık dört tek sayı sırasıyla;
2n + 1, 2n + 3, 2n + 5, 2n + 7 dir.
• Üçün katı olan ardışık dört tam sayı
sırasıyla;
3n, 3n + 3, 3n + 6, 3n + 9 dur.
Ardışık Sayıların Toplamı
n bir sayma sayısı olmak üzere,
• Ardışık sayma sayılarının toplamı
• Ardışık çift doğal sayıların toplamı
2 + 4 + 6 + ... + (2n) = n(n + 1)
• Ardışık tek doğal sayıların toplamı
1 + 3 + 5 + ... + (2n – 1) = n2
• Artış miktarı eşit olan ardışık tam sayıların
toplamı
r : İlk terim
n : Son terim
x : Artış miktarı olmak üzere,
Ardışık sayıların
toplamı, sayı
adedine bölünürse
ortanca terim
bulunur. Eğer sayı
adedi çift ise,
ortanca terim sayı
dizisine ait
değildir. |